Η λέξη Τσικνοπέμπτη προέρχεται από την λέξη «τσίκνα» (η μυρωδιά του ψημένου κρέατος) και από την λέξη «Πέμπτη». Η προέλευση αυτού του παράξενου εθίμου χάνεται στα βάθη του χρόνου. Ωστόσο, φαίνεται να συνδέεται με τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων. Θεωρούσαν το φαγοπότι και το γλέντι ιεροτελεστία για την καλή ευφορία της γης την άνοιξη.
Ο λόγος που γίνεται ημέρα Πέμπτη, είναι πως η ορθόδοξη εκκλησία θεωρεί σημαντικές τις νηστείες της Τετάρτης και της Παρασκευής. Έτσι, και έγινε επιλογή της ενδιάμεσης ημέρας. Η εβδομάδα πριν την Τσικνοπέμπτη (πρώτη) λέγεται Προφωνή, η εβδομάδα της Τσικνοπέμπτης (δεύτερη) λέγεται Κρεατινή και η εβδομάδα που ακολουθεί την Τσικνοπέμπτη (τρίτη) λέγεται της Τυροφάγου. Μετά από αυτές τις εβδομάδες ξεκινάει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, η νηστεία δηλαδή πριν από το Πάσχα. Η Τσικνοπέμπτη είναι μέρα της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου, όπου οι άνθρωποι ετοιμάζονται για τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Με αυτό το έθιμο δίνεται η ευκαιρία σε κάθε οικογένεια να καταναλώσει ότι κρέας της έχει απομείνει πριν την έναρξη της μεγάλης νηστείας, ώστε να μπορεί σιγά-σιγά να μπει στο κλίμα της «μη-κρεατοφαγίας».
Η Τσικνοπέμπτη αποτελεί, ουσιαστικά, την απαρχή των εκδηλώσεων για την Αποκριά, αφού την επόμενη εβδομάδα ακολουθούν το Καρναβάλι και η Καθαρά Δευτέρα.