Μετέωρα: Ιερά Μονή Βαρλαάμ..ΕΙΚΟΝΕΣ

Ανάμεσα στους θεόρατους βράχους των Μετεώρων που δεσπόζουν στην Καλαμπάκα και ακριβώς απέναντι από τη Μονή Μεγάλου Μετεώρου ξεπροβάλλει ένας πανύψηλος πέτρινος γίγαντας που πάνω του στήθηκε μία από τις πιο απόκοσμες μονές τούτης της αιωρούμενης, θαρρείς, μοναστικής πολιτείας. Ο λόγος για τη Μονή Βαρλαάμ, που εκπέμπει μια ιδιαίτερη γοητεία, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πόσο κόπο χρειάστηκε ο πρώτος ασκητής για να σκαρφαλώσει εδώ πάνω…

Η μονή αυτή οφείλει το όνομά της στον αναχωρητή Βαρλαάμ, που πρώτος κατοίκησε τον βράχο τον 14ο αιώνα, έχτισε μερικά κελιά και ένα ναό στο όνομα των Τριών Ιεραρχών. Μετά το θάνατό του ωστόσο η μονή ερημώθηκε.

Οι πρώτοι ασκητές ανέβαιναν εδώ με σκαλωσιές πάνω σε δοκάρια που τα έβαζαν σε τρύπες που είχε ο βράχος. Από το 1350 και μετά η ανάβαση στο μοναστήρι γινόταν με ξύλινες σκάλες, που είχαν περίπου 25 βαθμίδες η καθεμία. Από τη βόρεια πλευρά της μονής κρέμονταν με πασσάλους από τον βράχο και δημιουργούσαν ένα κενό μεταξύ τους. Οι μοναχοί ήταν αναγκασμένοι να πηδούν από τη μία σκάλα στην άλλη, με κίνδυνο πολλές φορές να χάσουν ακόμη και τη ζωή τους. Υπήρχαν περίπου 4-5 σκάλες με μέγιστο αριθμό 95 βαθμίδων. Μετά η ανέλκυση των μοναχών και των υλικών γινόταν με χειροκίνητο βριζόνι (δηλαδή δίχτυ). Αιώνες αργότερα, το 1923, οι μοναχοί σκάλισαν 195 σκαλιά, με ενδιάμεση γέφυρα, που μας οδηγούν σήμερα με ασφάλεια στην κορυφή του βράχου.

Η ιστορία της Μονής Βαρλαάμ άρχισε ουσιαστικά στις αρχές του 16ου αιώνα, όταν εγκαταστάθηκαν σ’ αυτήν και οργάνωσαν το κοινόβιό τους οι Γιαννιώτες αδελφοί Νεκτάριος και Θεοφάνης, οι Αψαράδες, γόνοι παλιάς βυζαντινής οικογένειας της Ηπείρου.

Οι δύο αυτοί δραστήριοι μοναχοί, τόσο με το πνευματικό έργο τους όσο και με το οικοδομικό, κατέστησαν σύντομα τη Μονή Βαρλαάμ σημαντικό και πλούσιο κέντρο των Μετεώρων και την οργάνωσαν με υποδειγματικό τρόπο. Ανακαίνισαν εκ βάθρων την παλαιά ξυλόστεγη βασιλική των Τριών Ιεραρχών, κατασκεύασαν τον πύργο βριζονίου και το 1541, όπως μαρτυρούν οι επιγραφές, έχτισαν το σημερινό καθολικό, που είναι αφιερωμένο στους Αγίους Πάντες. Λέγεται ότι η μεταφορά των υλικών κράτησε 22 χρόνια και το κτίσιμό του μόνο 20 μέρες!

Έναν αιώνα μετά, το παρεκκλήσιο των Τριών Ιεραρχών ξαναχτίστηκε στη θέση του παλαιού καθολικού που είχαν κτίσει οι Αψαράδες και αγιογραφήθηκε από το καλλιτεχνικό συνεργείο του ιερέα Ιωάννη και των παιδιών του, οι οποίοι κατάγονταν από την Καλαμπάκα.

Οι εντυπωσιακές τοιχογραφίες του κυρίως ναού του καθολικού θεωρούνται από τις καλύτερες των Μετεώρων και έχουν γίνει στα μέσα του 15ου αιώνα από τον σπουδαίο ζωγράφο Φράγκο Κατελάνο. Λίγα χρόνια αργότερα αγιογραφήθηκε και ο νάρθηκας από τον Θηβαίο αγιογράφο Γεώργιο Κονταρή και τον αδελφό του Φράγκο με χορηγία του Αντωνίου Αψαρά, επισκόπου Βελλάς Ιωαννίνων. Μεταγενέστερες τοιχογραφίες και φορητές εικόνες συμπληρώνουν τον αγιογραφικό διάκοσμο της μονής. Ας ρίξουμε μια ματιά…

 

Την εποχή των κτητόρων, Θεοφάνη και Νεκταρίου, και καθ΄όλο τον 16ο αιώνα κατοικούσαν στη μονή περίπου 35 μοναχοί. Από τον 17ο αιώνα άρχισε η παρακμή και κράτησε μέχρι το 1961.

Τα Άγια λείψανα των κτητόρων της Μονής..

Πρόκειται από δεξιά για το δεξί χέρι του Οσίου Νεκταρίου και το αριστερό χέρι του Οσίου Θεοφάνους με άφθαρτο το δέρμα επί των αγίων οστών τους. 

Η Μονή Βαρλαάμ είναι το μοναστήρι από το οποίο ξεκίνησε τη μοναστική ζωή του ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος.

Βιβλιοθήκη - Σκευοφυλάκιο- Αποθήκη

Στη Βιβλιοθήκη της Μονής Βαρλαάμ βρίσκονται σήμερα 298 χειρόγραφοι κώδικες, προερχόμενοι οι περισσότεροι από το βιβλιογραφικό εργαστήριό της (17ου αιώνα), όπου εργάζονταν ειδικευμένοι Βαρλααμίτες καλλιγράφοι και γραφείς (από τους ειδικούς θεωρείται ως το συστηματικότερο και καλύτερα οργανωμένο στις μετεωρίτικες μονές). Τα χρόνια εκείνα της ακμής λειτουργούσε στη μονή και εργαστήριο χρυσοκεντητικής.

Στο Σκευοφυλάκιο της μονής εκτίθενται αρκετοί από τους χειρόγραφους κώδικες καθώς και πολλά εκκλησιαστικά κειμήλια, όπως: μεταβυζαντινές φορητές εικόνες, χρυσοκέντητα άμφια και επιτάφιοι, διάφορα είδη μικροτεχνίας και αργυροχοΐας. Μεταξύ των φορητών εικόνων είναι η Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα, έργου του 1668, του Κρητικού ζωγράφουΕμμανουήλ Τζάνε. Ξεχωριστή σημασία όμως, εκτός από την καλλιτεχνική του αξία, έχει και ο εντυπωσιακός χρυσοκέντητος επιτάφιος, έργο του 1609.

Στην αποθήκη οι επισκέπτες συναντούν ένα μεγάλο βαρέλι χωρητικότητας 12 τόνων! Τι είναι αυτό; Όταν ανέβηκαν οι κτήτορες στον βράχο, δεν υπήρχε καθόλου νερό. Για να κατασκευαστεί μια δεξαμενή, χρειαζόταν πολλή δουλειά επί σειρά ετών. Έφτιαξαν λοιπόν οι μοναχοί αυτό το μεγάλο βαρέλι, στο οποίο μάζευαν το νερό της βροχής και το χρησιμοποιούσαν ως πόσιμο, για τις αρδεύσεις και για τις οικοδομικές τους εργασίες. Αργότερα κατάφεραν να φτιάξουν τρεις δεξαμενές, οπότε το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε πολύ πιο καλά.

Μια μονή υψίστης σημασίας για τη διατήρηση της ορθόδοξης παράδοσης και του βυζαντινού πολιτισμού, ένας τόπος μοναδικής ομορφιάς και απόλυτης θρησκευτικότητας. Αξίζει να την επισκεφθούμε!