Η Μονή Στουδίου, χτισμένη στον Ξηρόλοφο, τον έβδομο λόφο της Κωνσταντινούπολης, ήταν ένα ονομαστό μοναστήρι αφιερωμένο στον άγιο Ιωάννη Βαπτιστή. Ήταν η πολυπληθέστερη μονή της Βασιλεύουσας με σημαντική συμβολή στη θρησκευτική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της.
Iδρύθηκε γύρω στα 450 από τον ύπατο και συγκλητικό Στούδιο -για τον οποίο ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά- για να στεγάσει την κεφαλή του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, που ανακαλύφθηκε το 453 στην Έμεσα.
Και επειδή το ιερό λείψανο δεν αποκτήθηκε εκείνη την εποχή, το μοναστήρι παραχωρήθηκε στους Ακοιμήτους μοναχούς, που το υπηρέτησαν μέχρι τον 8ο αιώνα.
Γιατί «ακοιμήτων»; Γιατί οι μοναχοί αυτοί τελούσαν λειτουργίες χωρίς διακοπή!
.jpg/350px-Theodore_Studite_(Menologion_of_Basil_II).jpg?zoom=1.5&resize=449%2C302&ssl=1)
(Βυζαντινή μικρογραφία που απεικονίζει τη Μονή Στουδίου στην Προποντίδα).
Τρεις αυτοκράτορες αποσύρθηκαν εκεί και έγιναν Στουδίτες, ο Μιχαήλ Ε’ ο Καλαφάτης (1042), ο Ισαάκ Κομνηνός (1059) και ο Μιχαήλ Ζ’ ο Δούκας (1078), ενώ τρεις Στουδίτες έγιναν Πατριάρχες.
Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΣΤΟΥΔΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟ
Η Μονή Στουδίου είχε δικό της Τυπικό («Υποτύπωσιν»), που αποτέλεσε πρότυπο για πολλές άλλες μονές, τόσο στην επικράτεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας όσο και στη Ρωσία.
Πλούτισε την εκκλησιαστική υμνολογία με νέους ύμνους και κανόνες, οι οποίοι υιοθετήθηκαν αμέσως από την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, αντικαθιστώντας την παλιά υμνογραφία.
Οι μοναχοί της ονομάζονταν Στουδίτες. Στα χρόνια του Ιωάννη Τσιμισκή ο Ευθύμιος Στουδίτης συνέταξε το πρώτο Τυπικό του Αγίου Όρους.
Το πλέον εξέχον μέλος της ήταν ο Θεόδωρος Στουδίτης (759-826), ο οποίος ήταν ηγούμενος και ανέδειξε τη μονή σε κυψέλη κοινωνικής και πνευματικής δραστηριότητας, συγκροτώντας συνεργεία αντιγραφής ιερών χειρογράφων. Στα χρόνια που ακολούθησαν η μοναχική αδελφότητα έφτασε να αριθμεί πάνω από 700 μοναχούς.
Η μονή έπαιξε σπουδαίο ρόλο κατά την Εικονομαχία και οι μοναχοί της αναδείχθηκαν αγωνιστές της Ορθοδοξίας και υπερασπιστές της τιμής των εικόνων.
Στο κέντρο του μοναστικού συγκροτήματος υπήρχε μια τρίκλιτη βασιλική, η αρχαιότερη σωζόμενη εκκλησία μέσα στην πόλη. Σήμερα είναι δυστυχώς σε μορφή ερειπίων και χωρίς οροφή. Η διακόσμηση του ναού ήταν εκπληκτική, όπως αναφέρουν πολλοί περιηγητές.
(Εξαιρετικό ψηφιδωτό δάπεδο του 13ου αιώνα με γεωμετρικά σχέδια και μινιατούρες ζώων και πουλιών. Σήμερα, εκτεθειμένο στον ήλιο και τη βροχή, σιγά σιγά καταστρέφεται).
Από τα αρχικά κτίσματα της μονής σώζεται μόνο η κεντρική εκκλησία μαζί με μια δεξαμενή.
Στη Μονή Στουδίου φυλάσσονταν πολλά ιερά λείψανα, μεταξύ των οποίων η κάρα του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, του πατέρα του, Ζαχαρία, και του αγίου Θεοδώρου, αλλά τα περισσότερα χάθηκαν την περίοδο της Φραγκοκρατίας.
Στη σπουδαία βιβλιοθήκη της μονής θησαυρίζονταν έγγραφα, επιστολές και υλικό που αφορούσε στα περιουσιακά στοιχεία και τα προνόμιά της. Τα χειρόγραφα της σχολήςαντιγραφέων της ήταν περιζήτητα σε όλο τον χριστιανικό κόσμο και πολλά από αυτά σώζονται σε διάφορες βιβλιοθήκες της Δυτικής Ευρώπης και της Ανατολής.
Ποια μοίρα επιφύλασσε το πέρασμα των αιώνων στο ξακουστό μοναστήρι; Μετά την οθωμανική κατάκτηση μετατράπηκε και αυτό σε τζαμί με το όνομα Ιμραχόρ ή «Τζαμί τουιπποτρόφου». Το 1782 κάηκε, το 1894 επλήγη από σεισμό, ενώ το 1920 κάηκε ξανά! Πρόσφατα το υπουργικό συμβούλιο της Τουρκίας αποφάσισε να ανακαινιστεί και να μετατραπεί και πάλι σε τζαμί…