Το μαυσωλείο του διχασμού δεν θα μπορούσε να έχει ανεγερθεί από κανέναν άλλο εκτός από τον άνθρωπο που "υπέγραψε" τις πιο σκοτεινές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας της Ισπανίας: τον δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο.
Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε το όνομά του με τον ισπανικό εμφύλιο, με τη δικτατορία που ακολούθησε και ακόμη και σήμερα, 43 χρόνια μετά το θάνατό του, διχάζει την Ισπανία. Αφορμή το μαυσωλείο που έχτισε (με την καταναγκαστική εργασία 20.000 πολιτικών κρατουμένων) για τον αυτό του και τον ηγέτη της φασιστικής Φάλαγγας.
Η κυβέρνηση του Σοσιαλιστή πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ θα εγκρίνει διάταγμα που θα επιτρέπει την εκταφή του Φράνκο από το μαυσωλείο στην «Κοιλάδα των Πεσόντων». Η απόφαση για την εκταφή του Φράνκο ήταν μια από τις πρώτες που ανακοίνωσε ο Σάντσεθ λίγο αφού διαδέχτηκε τον Ραχόι στην πρωθυπουργία της Ισπανίας.
Ο Φράνκο ηγήθηκε του πραξικοπήματος κατά της Δεύτερης Δημοκρατίας και κέρδισε τον Ισπανικό εμφύλιο (1936 – 1939). Κυβέρνησε την Ισπανία έως το θάνατο του, το 1975, μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους στην ιστορία της χώρας.
Εντιαφιάσθηκε στην Valle de los Caidos (Κοιλάδα των Πεσόντων), στο πλευρό του Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, ιδρυτή του φασιστικού κόμματος Φάλαγξ. Το μαυσωλείο είναι ένα σύμπλεγμα που βρίσκεται σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από τη Μαδρίτη. Ένας σταυρός ύψους 150 μέτρων δεσπόζει εκεί.
Στο μαυσωλείο έχουν επίσης ταφεί οι σοροί 27.000 φρανκιστών μαχητών και 10.000 δημοκρατικών. Ο δικτάτορας Φράνκο παρουσίαζε το μνημείο ως τόπο συμφιλίωσης. Δεν είναι, όμως, τίποτα λιγότερο από ένα σύμβολο διχασμού και απαξίωσης των δημοκρατικών, οι σοροί των οποίων εκτάφηκαν από ομαδικούς τάφους και νεκροταφεία και ενταφιάσθηκαν εκεί χωρίς να ζητηθεί η άδεια των συγγενών τους.
Για να χτιστεί δε το μαυσωλείο του Φράνκο, εργάστηκαν (καταναγκαστικά) 20.000 πολιτικοί κρατούμενοι την περίοδο 1940 – 1959.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του δημόσιου οργανισμού που διαχειρίζεται το μαυσωλείο, οι επισκέψεις αυξήθηκαν δραματικά μετά την ανακοίνωση του Σάντσεθ: 38.269 τον Ιούλιο, έναντι 23.135 τον Ιούνιο.
Το διάταγμα για την εκταφή του Φράνκο
Εδώ και περισσότερο από δύο μήνες, η κυβέρνηση, η οποία στηρίζεται σε απόφαση υπέρ της εκταφής που εγκρίθηκε από το κοινοβούλιο το 2017, εργάζεται διακριτικά για να βρει την κατάλληλη νομική φόρμουλα.
ο κυβερνητικό διάταγμα που αναμένεται να εγκριθεί σήμερα (24.08.2018) από το υπουργικό συμβούλιο, στην συνέχεια πρέπει να εγκριθεί από το Κοινοβούλιο, όπου οι Σοσιαλιστές μπορούν να στηριχθούν στις ψήφους των Podemos και των Καταλανών και των Βάσκων αυτονομιστών για να εξασφαλίσει την πλειοψηφία.
Το λογικότερο σενάριο θα ήταν η μεταφορά της σορού του Φράνκο στον οικογενειακό τάφο του κοιμητηρίου του Πάρδο, κοντά στην Μαδρίτη. Όμως η οικογένεια του δικτάτορα είναι κατηγορηματικά αντίθετη με την εκταφή. 
Στο Ανώτατο Δικαστήριο
Σε μία ένδειξη της πόλωσης που επικρατεί στην Ισπανία σχετικά με τις μνήμες του εμφυλίου πολέμου και του φρανκισμού, το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα ανακοίνωσε ότι θα καταθέσει προσφυγή ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
«Ο Σάντσεθ προτιμά να ξεθάβει τα φαντάσματα του παρελθόντος παρά να προσελκύσει τους ανθρώπους με το μέλλον. Ενδιαφέρεται περισσότερο να ανοίξει τα επουλωμένα τραύματα του χειρότερου παρελθόντος μας παρά να επικεντρωθεί στο καλύτερο παρόν μας», δήλωσε ο ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος Πάμπλο Κασάδο.
Περάν της εκταφής του Φράνκο, η κυβέρνηση ανακοίνωσε τον Ιούλιο την πρόθεσή της να συγκροτήσει μία επιτροπή αλήθειας για την δικτατορία του Φράνκο, απολογισμού των θυμάτων του εμφυλίου πολέμου και του φρανκικού καθεστώτος και ακύρωσης των αποφάσεων των εκτάκτων δικαστηρίων του δικτατορικού καθεστώτος.