Τη νύχτα της 14ης Οκτωβρίου του 1852, η τότε μικρή Αθήνα έζησε εφιαλτικές στιγμές. Οι ισχυρές καταιγίδες και οι θυελλώδεις άνεμοι έκαναν τους Αθηναίους να κλειστούν έντρομοι στα σπίτια τους.
Πολλοί δρόμοι, κατοικίες και καλλιέργειες πλημμύρισαν, δέντρα ξεριζώθηκαν και χαμόσπιτα έπεσαν. Το ίδιο συνέβη επίσης και σε άλλες επαρχιακές περιοχές. Η θεομηνία όμως συνοδεύτηκε και από δύο ισχυρούς σεισμούς, που έκαναν τους κατοίκους να νομίζουν ότι ήρθε το τέλος του κόσμου.
Το 1917
Το πρωί της επόμενης ημέρας όμως, οι Αθηναίοι μιλούσαν για μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές που είχαν δει ποτέ και έκαναν λόγο για «εθνικόν δυστύχημα». Ένας από τους 16 στύλους του ναού του Ολυμπίου Διός που είχαν σταθεί όρθιες στο πέρασμα των αιώνων, έπεσε και τεμαχίστηκε σε 18 κομμάτια. Η εφημερίδα Αιών έγραφε:
«Αλλά το λυπηρότερον πάντων δυστύχημα συνέβη η κατά γραμμήν ευθείαν κατάπτωσις μιας κολοσσιαίας στήλης του ναού του Ολυμπίου Διός. Είδομεν πρηνή τον γίγαντα τούτον αιώνων είκοσι δύο, φέροντα 18 σπονδύλους παμμεγέθεις και ησθάνθημεν τι δύναται η δύναμις του Θεού, ενεργούσα είτε φυσικώς, είτε ηθικώς. Η στήλη αύτη είνε η μεσαία των εις των εις διαστημάτων αποκεχωρισμένων τριών στηλών εκ της κεφαλίδος του ναού του Ολυμπίου Διός».
Φωτογραφία του Felix Bonflis, 1870. Πίσω από τον πεσμένο κίονα διακρίνεται το κτήριο Weiler και στο βάθος ο λόφος των Μουσών και το μνημείο του Φιλοπάππου. Περιηγητές φωτογραφίζονται πάνω στην τεμαχισμένη στήλη
Η ατεκνία της βασίλισσας Αμαλίας
Σύντομα οι αρχές αποφάσισαν να περιφράξουν την περιοχή με ένα συρματόπλεγμα για να αποτραπούν κλοπές κομματιών του πεσμένου κίονα. Ήταν όμως τόσο κακόγουστη η περίφραξη, που ο κόσμος αναρωτιόταν για ποιο λόγο δεν τοποθετείται «ένα σιδηρούν και καλλιτεχνικόν κιγκλίδωμα, αντάξιο της ιστορικής σημασίας του πράγματος». Η πτώση της στήλης συνδυάστηκε και με το πρόβλημα της ατεκνίας που αντιμετώπιζε η βασίλισσα Αμαλία. Πολλοί αντιοθωνικοί Αθηναίοι μετέδιδαν την πρόληψη ότι «ο Ύψιστος βλέπων μετά βλέμματος εχθρικού τη βαυαρική δυναστεία, εξεδήλωνε την οργήν του δια της λαίλαπος και της πτώσεως της στήλης». Φυσικά οι κακοπροαίρετες και εμφανώς ανόητες δοξασίες σύντομα ξεχάστηκαν.
Η Αθήνα που χάσαμε φωτογραφημένη από τη Ακρόπολη κατ’ εκτίμηση το 1910. Στο βάθος ο ναός του Ολυμπίου Διός και ο πεσμένος κίονας
Τα επόμενα χρόνια πάντως, ο πεσμένος στύλος αποτέλεσε σημείο ενδιαφέροντος για τους περιηγητές. Όταν περνούσαν από την περιοχή για να θαυμάσουν την Πύλη του Αδριανού και το Ναό του Ολυμπίου Διός, δεν παρέλειπαν να σκαρφαλώνουν στα κομμάτια της πεσμένης κολόνας και να φωτογραφίζονται καμαρωτοί.
Στην παλιά Αθήνα οι στήλες αποτελούσαν ανέκαθεν σημείο συνάντησης ερωτευμένων, περιπάτου, άθλησης και πολιτικών συγκεντρώσεων. Ο αρχαιολογικός χώρος ήταν αφύλακτος και στα οθωνικά χρόνια οι Αθηναίοι πήγαιναν ως εκεί για να πιουν τον καφέ τους.
Η πρώτη απογραφή της Αθήνας το 1879, έδειξε 63.374 κατοίκους, περίπου όσο και ο Δήμος Αιγάλεω σήμερα.
Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1920, οι εφημερίδες, οι αρχαιολόγοι και οι διανοούμενοι διαμαρτύρονταν για τα καφενεία και τα ζυθοπωλεία (μπυραρίες) που λειτουργούσαν εκεί, προς την πλευρά της λεωφόρου Συγγρού. Οι καφετζήδες έστηναν τραπέζια ακόμη και πάνω στην πεσμένη κολόνα.
Θαμώνες του καφενείου στο ναό Ολυμπίου Διός. Διακρίνεται η σκήτη του στυλίτη μοναχού και στα δεξιά ο μύλος του Μετς σε πλήρη λειτουργία, 1865 (Φωτογραφία: Δημήτριος Κωνσταντίνου, Συλλογή Pierre de Girord / Kallimages, Παρίσι)
«Επί του αρχαίου τοιχώματος έχει εγκατασταθεί ένα οικτρόν θέατρον ενώ εις τα πέριξ έχουν σφηνωθεί διάφορα ζυθοπωλεία και κέντρα τρίτης και τέταρτης τάξεως. Απορούμε πως η αρμοδία αρχή εχορήγησε τα σχετικάς αδείας, φρονούμε δε ότι το Υπουργείο της Παιδείας θα σπεύσει πάραυτα δια να απαλλαγή του αίσχους της καραγκιοζοποιήσεως, ένας από τους λαμπρότερους και μεγαλοπρεπέστερους αρχαίους ελληνικούς ναούς», έγραφε χαρακτηριστικά το 1929, η εφημερίδα Εμπρός.
Φωτογραφίες : «Μεταμορφώσεις των Αθηνών, φωτογραφικό οδοιπορικό από το 19ο στον 20ο αιώνα», Χάρης Γιακουμής – Τάσος Α. Ανδρέου Αρχική φωτογραφία: Στύλοι Ολυμπίου Διός, 1955, από το αρχείο του πλοίου του Αμερικανικού Στόλου USS Salem CA-139.