Ηταν δεδομένα πολύ μεγάλη η προσωπικότητα του Ιωάννη Καποδίστρια, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες πολιτικούς που ανέδειξε η Ελλάδα στην σύγχρονη Ιστορία της.
Για να γίνει πιο αντιληπτό το πραγματικό πανευρωπαϊκό βεληνεκές του Καποδίστρια, θα κάνουμε με το παρόν κείμενο μια σύντομη αναφορά στην διπλωματική του καριέρα πριν την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 και πριν το συνέδριο του Λάυμπαχ και αυτό γιατί αφ΄ ενός θεωρούμε πως το σημαντικό αυτό Ιστορικό θέμα δεν είναι ευρύτερα γνωστό και αφ΄ετέρου σκιαγραφούν την εικόνα ενός ικανότατου και φτασμένου διπλωμάτη με εμπειρίες και προσόντα και ισχυρή θέληση, που μόνο ο ειλικρινής πατριωτισμός θα τον οδηγούσε στο πηδάλιο αναδυόμενου Ελληνικού κράτους.
Ο Καποδίστριας έκανε λαμπρές σπουδές φιλοσοφίας, φιλολογίας και ιατρικής στην Πάβια. Όταν συστήθηκε η Επτανησιακή Δημοκρατία (1802-1807) σε ηλικία 30 χρονών ανέλαβε υπουργός της και σύντομα απέκτησε φήμη ικανού πολιτικού, φήμη που οδήγησε το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας να τον προσλάβει ως υπάλληλο της τον Ιανουάριο του 1809. Η πρώτη σημαντική θέση που ανέλαβε, ήταν σύμβουλος του Διοικητή της Στρατιάς του Δούναβη το 1812. Από την σημαντική αυτή θέση παρακολούθησε όλες τις μεγάλες μάχες κατά του προελαύνοντα Ναπολέοντα ενώ είχε αναλάβει την διαφώτιση της κοινής γνώμης στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη για την πορεία του πολέμου και για τις Ρωσικές θέσεις και επιδιώξεις.
Ο Καποδίστριας επέδειξε σημαντικές ικανότητες επινοώντας και ένα δικό του πρωτότυπο σύστημα μετάδοσης πληροφοριών που ικανοποίησε τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο. Οι ικανότητες που επέδειξε ο Καποδίστριας οδήγησε τον Τσάρο να του αναθέσει την αποστολή να πείσει την Ελβετία να εγκαταλείψει την συμμαχία με τον Ναπολέοντα και να τηρήσει ουδέτερη στάση έναντι των εμπολέμων. Η αποστολή αυτή ήταν δυσκολότατη καθώς η Ελβετία είχε ένα ιδιόρρυθμο διοικητικό καθεστώς καντονιών, που καθιστούσε κάθε διαπραγμάτευση από περίπλοκη ως ανέφικτη. Ο Καποδίστριας όμως πολιτεύτηκε με διορατικότητα και πραγματισμό, συμβιβάζοντας αντίπαλες Ελβετικές πολιτικές παραστάσεις, υπαγορεύοντας απαραίτητους συμβιβασμούς που όφειλαν να κάνουν με τις Αυτοκρατορικές δυνάμεις και παρέχοντας γενική προστασία σε όλους τους "δημοκρατικούς" που ένιωθαν ότι κινδύνευαν από τις Αυτοκρατορικές Αυστρία και Ρωσία. Ο Καποδίστριας επικύρωσε το έργο του εισάγοντας ειδικούς όρους για την Ελβετία στις συνθήκες Ειρήνης της Βιέννης και των Παρισίων που προέβλεπαν την ουδετερότητα της Χώρας αυτής καθώς και το απαραβίαστο των συνόρων της. Η πόλη της Γενεύης, τα καντόνια του Βω και της Λοζάννης τον ανακήρυξαν επίτιμο πολίτη, ενώ ο Pictet de Rochemont αρχηγός της Ελβετικής Αντιπροσωπείας δήλωσε ότι
" ...Χωρίς τον Καποδίστρια η Ελβετία θα είχε εξ΄ ολοκλήρου ανατραπεί. Αν περάσει ποτέ από την Γενεύη χτυπήστε όλες τις καμπάνες των εκκλησιών και χαιρετίστε την άφιξη του με τιμητικές βολές του πυροβολικού μας".
Οι υπηρεσίες του Καποδίστρια στην Ελβετία οδήγησαν τον Τσάρο να τον τοποθετήσει τρίτο στην ιεραρχία του υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας καθώς και να του απονείμει το παράσημο του Αγίου Βλαδιμήρου Β΄ τάξεως. Στο συνέδριο της Βιέννης και των Παρισίων, η Ρωσία είχε να αντιμετωπίσει μια αντιρωσική συμμαχία της Αγγλίας - Αυστρίας - Γαλλίας υπό την αιγίδα του Ταλλευράνδου. Ο Καποδίστριας κατάφερε να σπάσει την αλλόκοτη αυτή συμμαχία, υπερασπίζοντας σθεναρά τα συμφέροντα της Γαλλίας εξασφαλίζοντας ότι δεν θα χάσει εδάφη ούτε ξένα στρατεύματα θα βρίσκονται στην επικράτεια της.
Η επικράτηση των απόψεων του Καποδίστρια και στις δύο συνδιασκέψεις τον τοποθέτησαν ανάμεσα στους κορυφαίους πολιτικούς της Ευρώπης. Ο Τσάρος υπέγραψε διάταγμα που τον τοποθετούσε Υπουργό Εξωτερικών το 1815. Ταυτόχρονα όμως ιδρύθηκε και η περίφημη "Ιερή Συμμαχία", χάρις τις προσπάθειες του Αυστριακού καγκελάριου Μέτερνιχ που είχε ως στόχο την κατάπνιξη κάθε επανάστασης η κοινωνικής αναταραχής κατά της εγκαθιδρυμένης τάξης πραγμάτων. Ο Καποδίστριας πάλεψε με σθένος κατά του πνεύματος της Συμμαχίας αυτής, τόσο στην Διάσκεψη του Καρλσβαντ (1819) πετυχαίνοντας να μην επικυρωθούν από τον Τσάρο τα αστυνομικά μέτρα κατά φιλελεύθερων πολιτικών κινήσεων που ζήτησε η Αυστρία για κάποια Γερμανικά κρατίδια, όσο και στην περίπτωση της επανάστασης της Νεάπολης πείθοντας προσωρινά τον Τσάρο να μην επιτρέψει την επέμβαση του Αυστριακού στρατού.
Ουσιαστικά την περίοδο 1815-1821 εκτυλίσσεται μονομαχία Καποδίστρια - Μέτερνιχ με φόντο μια Ευρώπη που στην σκιά των Βασιλικών Οίκων και πολυεθνικών Αυτοκρατοριών επωάζει εθνικιστικά, επαναστατικά και φιλελεύθερα κινήματα. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Φον Γκέντς, σημαντικότερου συνεργάτη του Μέτερνιχ:
"Ο Καποδίστριας είναι ο μοναδικός γόρδιος δεσμός. Βρισκόμαστε στο σημείο όπου ο δρόμος χωρίζει και το ζήτημα είναι να δούμε αν ισχυρότερος είναι ο Τσάρος Αλέξανδρος η ο κόμης Καποδίστριας. Το πρόβλημα που οφείλουμε να επιλύσουμε λέγεται Καποδίστριας". Ενώ λίγο πιο κάτω αναφέρει "Όλος ο μέγας αγώνας γίνεται αποκλειστικώς μεταξύ Μέττερνιχ και Καποδίστρια με δυο τρεις άλλους μικρότερους παραστάτες".
Έτσι λοιπόν, όπως γίνεται φανερό, ο Καποδίστριας ήταν ένας βασικός πρωταγωνιστής των πολιτικών εξελίξεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, με μεγάλη επιρροή στην χάραξη της πολιτικής της Ρωσίας, που τότε πρωταγωνιστούσε. Επίσης ως τελευταία και σημαντικότερη πληροφορία θα ήθελα να αναφέρω πως δεν είναι ξεκάθαρο ότι ο Καποδίστριας ήταν αντίθετος με την Φιλική Εταιρεία. Αυτό το καταλαβαίνουμε όταν θυμηθούμε την πάγια θέση του Κερκυραίου πολιτικού ότι η Ελλάδα οφείλει να απελευθερωθεί στηριζόμενη στις δικές της δυνάμεις, αλλά και στην στήριξη που παρείχε ο Καποδίστριας στους Φιλικούς όταν έγινε Κυβερνήτης της Ελλάδος, ενώ χρησιμοποίησε και τα σύμβολα της Εταιρείας ως σύμβολα του νέου κράτους (π.χ. Φοίνικας ως πρώτο νόμισμα).
του Αλέξανδρου Δεσποτόπουλου