Σαν σήμερα, στις 19 Οκτωβρίου του 202 π.Χ., έλαβε χώρα η μάχη της Ζάμα μεταξύ των Καρχηδονίων και των Ρωμαίων. Μια σύγκρουση, η οποία κατέληξε σε πανωλεθρία για τους Καρχηδόνιους του σπουδαίου στρατηγού Αννίβα και οδήγησε ουσιαστικά στο τέλος της Καρχηδόνας μερικά χρόνια αργότερα.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η αντιπαράθεση μεταξύ Ρώμης και Καρχηδόνας πυροδοτήθηκε το 264 π.Χ. με τη διεξαγωγή του Α’ Καρχηδονιακού Πολέμου, ο οποίος διήρκεσε 23 χρόνια. Οι Ρωμαίοι αναδείχθηκαν νικητές, όντας πιο έμπειροι σε πολεμικές επιχειρήσεις και υποχρέωσαν την Καρχηδόνα σε εδαφική και εμπορική συρρίκνωση.
Μια εικοσαετία αργότερα, το 221 π.Χ., οι Καρχηδόνιοι υπό τη βασιλεία του Αμίλκα Βάρκα και τις οδηγίες του γιου του, Αννίβα, ανασυγκροτήθηκαν και ξεκίνησαν επεκτατικό πόλεμο. Μετέβησαν στην Ιβηρική Χερσόνησο, όπου επιδόθηκαν στη λεηλασία και την κατάληψη πόλεων, με κυριότερες τη Ζακάνθα και την Καρταγένη. Ασφαλώς, η Ρώμη θορυβήθηκε ιδιαίτερα από αυτά τα γεγονότα και κήρυξε πάραυτα τον πόλεμο στον Αννίβα.
Ο νεαρός στρατηγός αποδείχθηκε εξαιρετικά ικανός στο πολεμικό κομμάτι και κατάφερε καίρια πλήγματα στις ρωμαϊκές λεγεώνες, σημειώνοντας σπουδαίες νίκες. Μέχρι το 214 π.Χ. είχε εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ιβηρική και τη Γαλλία, εισβάλλοντας στα ιταλικά εδάφη διαμέσου των Άλπεων. Σε εκείνο το σημείο πραγματοποίησε, ίσως, ένα σημαντικό στρατηγικό σφάλμα. Σπατάλησε την ευκαιρία να επιτεθεί στη Ρώμη, η οποία βρισκόταν τότε σε άσχημη κατάσταση μετά τις συνεχόμενες ήττες από τους Καρχηδόνιους. Αντ’ αυτού, προχώρησε στα νότια της Ιταλίας, καταλαμβάνοντας με ευκολία το τμήμα αυτό.
Εντούτοις, ο στρατός του Αννίβα ήταν κουρασμένος από τις συνεχείς μάχες και μετακινήσεις. Το γεγονός αυτό προσπάθησε να εκμεταλλευτεί άμεσα η Ρώμη, η οποία κατέλαβε τις Συρακούσες και ολόκληρη τη Σικελία το 212 π.Χ. Με αυτή την κίνηση, απέτρεπε την παροχή βοήθειας προς το στρατό του Αννίβα μέσω θαλάσσης, αποκλείοντάς τον στην νότιο Ιταλία. Μετά και την ήττα του μικρότερου αδερφού του, Ασδρούβα, από τις ρωμαϊκές λεγεώνες στο Μέταυρο το 207 π.Χ., ο Αννίβας αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αφρική.
Στο μεταξύ, το 205 π.Χ. οι Ρωμαίοι παρέδωσαν τα πολεμικά σκήπτρα στο Σκιπίωνα, ο οποίος έξυπνα σκεπτόμενος, αποφάσισε να χτυπήσει τους Καρχηδόνιους σε αφρικανικό έδαφος. Σχεδόν 400 μεταγωγικά και 40 πολεμικά πλοία αποβιβάστηκαν στην Αφρική, ενώ ο στρατός ξηράς αποτελούνταν από 30.000 πεζούς και 8.000 ιππείς. Στην αντίπερα όχθη, ο Αννίβας είχε υπό τις οδηγίες του περίπου 40.000 στρατιώτες, 4.000 ιππείς και 80 ελέφαντες, δυνάμεις με τις οποίες κατευθύνθηκε στην περιοχή της Ζάμα.
Εκεί πραγματοποιήθηκε η ομώνυμη Μάχη της Ζάμα στις 19 Οκτωβρίου του 202 π.Χ. Πρωτύτερα η συνάντηση των δύο αρχηγών, Αννίβα και Σκιπίωνα για ενδεχόμενη συνθηκολόγηση δεν απέφερε αποτέλεσμα.
Αμφότερες οι πλευρές τοποθέτησαν τις δυνάμεις πεζικού στο κέντρο, παραταγμένες σε τρεις σειρές, ενώ στα πλάγια βρίσκονταν οι δυνάμεις ιππικού. Οι Καρχηδόνιοι είχαν, επιπλέον, 80 ελέφαντες μπροστά από το δικό τους πεζικό, οι οποίοι ρίχτηκαν πρώτοι στη μάχη. Σκοπός ήταν να δημιουργήσουν σύγχυση στο πεζικό των Ρωμαίων, καθιστώντας ευκολότερο το έργο των Καρχηδονίων στρατιωτών. Ωστόσο, ο ήχος από τις ρωμαϊκές σάλπιγγες φαίνεται να τρομοκράτησε τα ογκώδη θηλαστικά, αχρηστεύοντας επί της ουσίας το πλεονέκτημα του αντιπάλου.
Το ιππικό των Ρωμαίων επωφελήθηκε από το συμβάν και διέλυσε το ιππικό των Καρχηδονίων. Την ίδια ώρα, στο κέντρο η μάχη μαινόταν σε έντονο ρυθμό. Με τις δύο σειρές να έχουν υποστεί ζημιές, η τρίτη σειρά του Αννίβα κατάφερε να απωθήσει την αντίστοιχη του Σκιπίωνα. Εξέλιξη, όμως, που δεν κράτησε πολύ. Κι αυτό, διότι το ιππικό των Ρωμαίων επανήλθε και επιτέθηκε στα νώτα των Καρχηδονίων. Μετέπειτα, ακολούθησε σφαγή.
Σκιπίωνας και Αννίβας πριν τη μάχη
Η Μάχη της Ζάμα έληξε με πανωλεθρία για το στρατό του Αννίβα. Ο ίδιος σημείωνε, μάλιστα, την πρώτη του ήττα έπειτα από 17 χρόνια συνεχών νικηφόρων αποτελεσμάτων. Συγκεκριμένα, οι Καρχηδόνιοι απώλεσαν περί τους 20.000 στρατιώτες, τη στιγμή που οι Ρωμαίοι έχασαν μόλις 2.000.
Ο Σκιπίωνας, που μετά τη Μάχη της Ζάμα απέκτησε το προσωνύμιο ”Αφρικανός”, αποφάσισε να μην καταστρέψει ολοσχερώς την Καρχηδόνα. Μολαταύτα, την ανάγκασε σε συνθηκολόγηση με ιδιαιτέρως σκληρούς όρους. Χρηματική αποζημίωση 10.000 ταλάντων, περιορισμό του στόλου της σε 10 πλοία, ενώ της απαγόρευσε συγκέντρωση στρατού χωρίς την έγκριση της Ρώμης.
Παρότι η ήττα αυτή δεν οδήγησε στον άμεσο αφανισμό της Καρχηδόνας, αποτέλεσε ουσιαστικά την αρχή του τέλους της. Η Ρώμη στον αντίποδα βγήκε από αυτή τη διαμάχη ισχυρότερη, εδραιώνοντας την κυριαρχία της γύρω από τη Μεσόγειο.
Ποιος ξέρει τι θα συνέβαινε, εάν ο Αννίβας επιχειρούσε να επιτεθεί στη Ρώμη την περίοδο, που ήταν αήττητος. Ή ακόμα και αν η έκβαση στη Μάχη της Ζάμα ήταν διαφορετική. Οι υποθέσεις, όμως, δε χωρούν στην ιστορία παρά μόνο τα γεγονότα.