Back to top

Λέσβος: Το έθιμο της Περικεφαλαίας στην Αγιάσο την Κυριακή της Αποκριάς

10/03/2019 - 08:25

Το υπεραιωνόβιο «Αναγνωστήριο Η Ανάπτυξη» της ορεινής Αγιάσου, στο πλαίσιο της διοργάνωσης των καθιερωμένων ετήσιων καρναβαλικών εκδηλώσεων πραγματοποιεί και φέτος την παραδοσιακή «Πατινάδα», αναβιώνοντας το έθιμο της Περικεφαλαίας στις γειτονιές του χωριού.

Η ιστορία του εθίμου στην Αγιάσο της Λέσβου χάνεται στα βάθη της ιστορίας του χωριού.

Ένας «αγερμός» από «ιμτσούνις» (μουτσούνες) με επικεφαλής τον «Μεγαλέξαντρο», με τη συνοδεία μουσικής κομπανίας θα αναστήσει και φέτος το έθιμο σεργιανώντας στις γειτονιές του χωριού, ακολουθώντας τη διαδρομή που περνούσε από τα παλιά στέκια με παραδοσιακά τραγούδια και τα γνωστά «φαλλικά τριψίματα».

Οι καταγραφές από τα τέλη του 19ου αιώνα κάνουν λόγο για τις Κυριακές της Απόκρεω, τις «Κυριακάδες της Κριγιατνής» και της Τυροφάγου, «της Τυρνής», οπότε και τα απογεύματα άρχιζε η παρέλαση των ομάδων στις γειτονιές του χωριού. Έτσι, σε κάθε «κουιτούκι» (στέκι-παλιός καφενές) πλήθος κόσμου καθόταν στα πεζούλια για να παρακολουθήσει τα τραγούδια τους ή ό,τι άλλο παράσταιναν.

Ο καλλίφωνος της παρέας, ο κορυφαίος, ήταν και «αρχινιστής», δηλαδή άρχιζε το τραγούδι που το επαναλάμβανε η παρέα, ενώ ήταν ντυμένος με την καλή του φορεσιά -τα παλιά χρόνια και ως τα 1890-1900 φορούσαν βράκα τσοχένια, χασεδένιο άσπρο πουκάμισο, ζωνάρι μπαρμπαρέζικο και φέσι τουνουζλίδικο. Στο «κουιτούκι» κάθε γειτονιάς τραγουδούσαν ένα από τα παλιά παραδοσιακά τραγούδια, τη «Σούσα», τη «Λυγερή», την «Τριανταφυλλένια», την «Απαρνημένη», τη «Μάγισσα» κ.ά.


(Φωτ. αρχείου: anagnostirioagiasou.gr)

Γύρω στο 1900, παρόλο που το έθιμο ήθελε τον κορυφαίο του χορού να είναι βρακοφορεμένος, κάποιος πρωτοτύπησε στη στολή και από τότε καθιερώθηκε η περικεφαλαία. Ο αρχινιστής ντυμένος με τσολιάδικη φουστανέλα και φορώντας περικεφαλαία, παράσταινε τον Μεγαλέξαντρο. Όταν οι Αγιασώτες που γλεντούσαν έβλεπαν αυτό το παρδαλό τσούρμο να περνά, κάτι ξύπναγε μέσα τους. Δέος, λένε, και θαυμασμός.

Αυτός ο μασκαρεμένος Μεγαλέξαντρος στάθηκε για τους Αγιασώτες ραγιάδες ένα σύμβολο παλικαριάς, μια παρηγοριά. Οι Τούρκοι χάζευαν τις «ιμτσούνις» και παραξενεύονταν με τις αλλοπρόσαλλες μεταμφιέσεις, χωρίς να πονηρευτούν ποτέ πως αυτός ο «παλίκαρος» σεργιάνιζε στα καλντερίμια την εθνική ταυτότητα και το πάθος για τη λευτεριά, ανοίγοντας μάλιστα ρήγμα στο οθωμανικό σύστημα με παραβολές.

Τα παραπάνω στάθηκαν αφορμή να αγαπηθεί η Περικεφαλαία, ωστόσο έσβησε και χάθηκε οριστικά γύρω στα 1925-1930.

Ένας από τους πρώτους αρχινιστάδες ήταν ο Θόδωρος Κουκουβάλας, που έδωσε όλη του την περιουσία στο Αναγνωστήριο και που στο όνομά του γίνονταν από το 1938 τα «Βάλεια», ένας διαγωνισμός με χρηματικά έπαθλα για τη βράβευση της καλύτερης σάτιρας. Άλλοι αρχινιστάδες ήταν οι αδελφοί Κουτσκουδή, ο Μιχάλης Ευαγγελινός και αργότερα ο Αριστοφάνης Μολυβιάτης, ο Φάνης Κάναρος, ο Γιάννης Σοφός και άλλοι.

Οι Περικεφαλαίες, καθώς και οι Μουτζουρωμένοι της Καθαράς Δευτέρας, έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στο να μεταδίδουν, να μεταλαμπαδεύουν από γενιά σε γενιά πανέμορφα παραδοσιακά τραγούδια.

Η φετινή «Περικεφαλαία»
Την Κυριακή 10 Μαρτίου, στις 14:30, θα ξεκινήσει από το Αναγνωστήριο πολυπληθής όμιλος μασκαρεμένων με επικεφαλής τον «Μεγαλέξαντρο» και με τη συνοδεία παραδοσιακής μουσικής κομπανίας θα περάσει από τους μαχαλάδες του χωριού.

Ο «αγερμός» θα γυρίσει σχεδόν όλο το χωριό καταλήγοντας στο παλιό «κουιτούκι της Μαρμάρας» στη γειτονιά «Μπουτζαλιά», όπου θα αναστήσει το έθιμο του Αντικαρνάβαλου (Καρναβαλομαχίας), με δύο καρνάβαλους πάνω σε γαϊδουράκια. Εκεί θα στηθεί γλέντι με παραδοσιακούς σκοπούς και τραγούδια, τσίπουρο και ούζο με μεζεδάκια, ενώ τα Χορευτικά Ενηλίκων και Εφήβων του Αναγνωστηρίου θα χορέψουν παραδοσιακούς σκοπούς.

Την Καθαρά Δευτέρα 11 Μαρτίου, στις 15:00, στην πλατεία Δημαρχείου θα γίνουν οι καθιερωμένες καρναβαλικές εκδηλώσεις, που διοργανώνονται από τον Πολιτιστικό Καρναβαλικό Σύλλογο Αγιάσου «Ο Σάτυρος».

Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ