Στο Ναυτικό Μουσείο Καλύμνου, ανάμεσα στα εκθέματα – κειμήλια της Ναυτικής μας Παράδοσης, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στη σπογγαλιεία, βρίσκεται κορνιζωμένο το έγγραφο βράβευσης από την Ακαδημία Αθηνών, του απλοϊκού Καλύμνιου ψαρά Νικήτα Γλυνάτση του Νικολάου.
Ανήκει στους συμπατριώτες μας που το ιστορικό της ζωής και πατριωτικής δράσης του,μόνο συγκίνηση, θαυμασμό και εθνική ανάταση αποπνέουν.
Ο Νικήτας Γλυνάτσης, ψαράς, νεαρός μένει ανάπηρος από χρήση δυναμίτη που έσκασε στα χέρια του. Χάνει το ένα του μάτι, κόβεται από τον καρπό το ένα χέρι του και από τ’ άλλο κόβονται τα δάκτυλα της παλάμης. Δεν χάνει όμως το θάρρος του για τη ζωή. Συνεχίζει το επάγγελμα του ψαρά με τη μικρή γυαλλάδικη βάρκα του. Παρά την αναπηρία του χρησιμοποιεί με επιδεξιότητα τα κουπιά, τα καμάκια, τα σύνεργα της ψαροδουλειάς. Ανοίγει ακόμα και νάρκες πολέμου, για να βγάλει το υλικό τους, για δυναμίτες. Στα δύσκολα χρόνια της Ιταλοκρατίας. αλλά και της Γερμανικής κατοχής της Δωδεκανήσου, παλεύει να ζήσει την οικογένειά του, την οποία στις αρχές του πολέμου 1940 μεταφέρει στο μικρό νησάκι της Ψερίμου. Το παράτολμο της προσωπικότητάς του, η αφοβιά, η μυστικότητα – εχεμύθεια και προπάντων η αγάπη και το όραμά του, για ελεύθερη Δωδεκάνησο, ενωμένη με την Ελληνική Πατρίδα, εκτιμώνται από την επιτροπή αγώνα για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, η οποία και τον εμπιστεύεται σε μυστικές αποστολές κατασκοπείας.
Στους χώρους που ψαρεύει (θαλάσσιο πέρασμα – δίαυλος Καλύμνου – Πλάτης – Ψερίμου – Μικρασιατικών ακτών, προς την ναυτική βάση των Ιταλών στη Λέρο) παρακολουθεί τις κινήσεις των πολεμικών πλοίων του εχθρού, εντοπίζει ναρκοπέδια, εξουδετερώνει νάρκες, αναφέρει τις πληροφορίες του και μεταφέρει μηνύματα, νύχτα, από την Κάλυμνο στις συμμαχικές υπηρεσίες στην απέναντι Μικρασιατική ακτή. Η δράση του όμως εντοπίζεται και ειδοποιείται να εγκαταλείψει άμεσα την Ψέριμο. Νύκτα, μες στη μικρή μόλις 5,50 μέτρα βάρκα του, φορτώνει την οικογένειά του, γυναίκα έγκυο – ετοιμόγεννη «με την κοιλιά στο στόμα», τέσσερα παιδιά, την κουνιάδα του και το ναύτη του Σταύρο Σκόνη. Κολλούν στην απέναντι ακτή της Αλικαρνασσού (Μπουντρούμι) και από κει συνεχίζουν το ταξίδι της προσφυγιάς για Κύπρο. Ακτή την ακτή, καρακόλι το καρακόλι*(τουρκικές σκοπιές, που ειδοποιημένες τους βοηθούν προμηθεύοντάς τους τροφοδοσία). Πότες με πανί, πότες με κουπιά, μετά από 23 μέρες ταξίδι, «θαλασσοπνιμένοι», φτάνουν στο Αναμούρι, απέναντι από τις ακτές της Κύπρου και από κει στη Κυρήνεια, απ’ όπου ειδοποιημένη η Αγγλική Αρμοστεία τους παραλαμβάνει και τους μεταφέρει μαζί με τη βάρκα, πάνω σε στρατιωτικό γερανό στη Δεκέλεια. Για την προστασία και περίθαλψή τους φροντίζει προσωπικά και ο ίδιος ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος. Στην Κύπρο παραμένουν μέχρι τη λήξη του πολέμου. Με την απελευθέρωση και Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου (1947 – 48) και με φροντίδα των συμμάχων ξαναεπιστρέφουν στην πατρίδα, μαζί και η βάρκα τους, όπου ελεύθερος πια ο αφανής ήρωας Νικήτας Γλυνάτσης, συνεχίζει καθημερινά το σκληρό επάγγελμα του ψαρά – δυναμιτιστή. Όμως φαίνεται πως η μοίρα του τό ‘χε γραμμένο να φύγει από «υλικά». Στην προσπάθεια ν’ ανοίξουν συντροφικά με άλλους ψαράδες νάρκη για «υλικά» δυναμίτη, στη Βασιλική της Ψερίμου, κρατά καραούλι και….σκάει η νάρκη. Ενώ κανένας από τους γύρω δεν έπαθε τίποτα, θραύσμα που εκτοξεύτηκε τον βρήκε θανάσιμα, αν και βρισκόταν σε αρκετή απόσταση.
Η Επιτροπή αγώνα (Οικονόμου Αντώνιος, Καλογιάννης Αντώνιος κ.α.) που γνωρίζει το τι έπραξε για την Πατρίδα ο απλοϊκός σύντροφος συναγωνιστής, θεωρεί πως η Πατρίδα έχει χρέος να τιμήσει τον εκλιπόντα. Με έκθεσή της προς την Ακαδημία Αθηνών, εκθέτει τη δράση του και έτσι η Ακαδημία τον τιμά και τον βραβεύει όπως φαίνεται και από το απόσπασμα της έκθεσης βράβευσης, το οποίο και καθαρογράφτηκε για καλύτερη ανάγνωση.
ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
Της εκθέσεως της συνταχθείσης υπό του Γενικού Γραμματέως κ. Γεωργίου Π. Οικονόμου και αναγνωσθείσης υπ’ αυτού εν τη πανηγυρική συνεδρία της Ακαδημίας της 20ης Δεκεμβρίου 1950, περί των απονεμομένων βραβείων και μεταλλίων.
Μετά γνώμιν της Γ’ τάξεως και απόφασιν της ολομέλειας απονέμεται:Βραβείον Πατριωτισμού και αυτοθυσίας εις τον Καλύμνιον ανάπηρον αλιέα Νικήταν Γλυνάτσην, διότι ούτος προθύμως ανέλαβε και επιτυχώς, αλλ’ άνευ ουδεμίας αμοιβής, εξετέλεσε καθ’ όλην την διάρκεια του τελευταίου παγκοσμίου πολέμου, μέχρι της υπό των συμμάχων καταλήψεως της Δωδεκανήσου μετά προφανούς κινδύνου της ζωής του, το σπουδαίον αλλά και δυσχερέστατον έργον της συλλογής στρατιωτικών πληροφοριών περί της κινήσεως των εχθρικών πολεμικών και μεταγωγικών πλοίων και στρατευμάτων, ιδία εν Λέρω, τας οποίας και μετέδιδεν εις τας εν Μικρασιατική ακτή συμμαχικάς υπηρεσίας, μεταβαίνων εκεί τακτικώς κατά τη νύκτα διά της μικράς του λέμβου Χαρακτηριστικό του φτωχού, αλλά ηρωικού τούτου αλιέως είναι το λεγόμενον υπ’ αυτού μετ’ απροσποιήτου μετριοφροσύνης ότι « Αυτό θα το έπρατε και πας άλλος». Βραβεύουσα η Ακαδημία τον μονόχειρα και μονόφθαλμον τούτον αλιέα δια τον πατριωτισμόν του και την αυτοθυσίαν του, τιμά εν τω προσώπω αυτού και πάντας τους αγνώστους ήρωας της Δωδεκανήσου οι οποίοι συνήργησαν εις την απελευθέρωσιν της πατρίδος των από της μακραίωνος δουλείας.
Ακριβές Απόσπασμα
Εν Αθήναις τη 28η Δεκεμβρίου 1950
Τ.Σ. Υπογραφή Γεώργιος Π. Οικονόμου
Πηγές: Το ιστορικό της ζωής και πατριωτικής δράσης του Νικήτα Γλυνάτση στηρίχθηκε σε μαρτυρίες παλιών Καλύμνιων, που τον γνώρισαν και συντάχθηκε σε συνεργασία με τα παιδιά του Δρόσο και Γιάννη, (ιδιοκτήτες σήμερα του εστιατορίου «Ναυτικός Όμιλος»), που βίωναν από μικρά παιδιά, μες στην ίδια βάρκα, τραβώντας κουπί, τις ηρωικές για τη Ζωή και την Πατρίδα δραστηριότητες του αγνού Πατριώτη πατέρα τους. Η τοπική μας κοινωνία (όλοι οι αφανείς και παραγκωνισμένοι αγωνιστές, που κυνηγήθηκαν, φυλακίστηκαν για χρόνια και οι οικογένειές τους υπέφεραν τα πάνδεινα από τους κατακτητές ) του το αναγνώρισε, έτσι απλά, προσδίδοντάς του το τιμητικό παρατσούκλι – παρανόμι «Το ΠΑΤΡΙ» – Ο ΠΑΤΡΙΩΤΗΣ
ΤΟΥ ΓΙΆΝΝΗ ΧΕΙΛΆ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΑΛΥΜΝΟΥ