Μιλώντας στο Μανχάταν στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος προέτρεψε τους πολιτικούς και τους ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών να αντισταθούν στους αυταρχικούς πειρασμούς και να ανακαλύψουν εκ νέου τον ρόλο της πίστης στη διατήρηση της δημοκρατίας και στην επούλωση των διαιρέσεων.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης περιέγραψε το θεσμό του και εκείνον του Συμβουλίου ως «θεμελιωδώς διαφορετικούς», αλλά συνδεδεμένους με κοινά χαρακτηριστικά: μακροβιότητα, παγκόσμια προοπτική και ανεξαρτησία από την κρατική εξουσία.
«Τα Ηνωμένα Έθνη γιορτάζουν φέτος την 80ή τους επέτειο», είπε. «Σε αυτές τις μέρες του Σεπτεμβρίου, όταν ο ΟΗΕ συγκεντρώνει τους πολιτικούς ηγέτες του πλανήτη μας, αισθανόμαστε μια ιδιαίτερη ευθύνη να προσφέρουμε μια θρησκευτική προοπτική στον παγκόσμιο διάλογο». Οργάνωσε τις παρατηρήσεις του γύρω από τρία θέματα: το αμερικανικό πείραμα, τις δυνάμεις που οδηγούν στη διαίρεση και τον δρόμο προς τη συμφιλίωση. Ο Παναγιώτατος εξήρε τα ιδρυτικά έγγραφα των Ηνωμένων Πολιτειών — την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και το Σύνταγμα — ως κείμενα που δεν είναι απλώς εθνικοί χάρτες, αλλά κείμενα που άλλαξαν τον κόσμο. «Δημιούργησαν μια νέα μορφή αυτοδιοίκησης με ενσωματωμένες διασφαλίσεις ενάντια στα ελαττώματα που είχαν οδηγήσει στην αποτυχία προηγούμενων πειραμάτων», είπε.
Αυτές οι διασφαλίσεις, υποστήριξε, είχαν τις ρίζες τους στην εμβάθυνση των ιδρυτών στην ιουδαιοχριστιανική παράδοση και τις διδασκαλίες της σχετικά με την ανθρώπινη φύση. «Οι άνθρωποι είναι τόσο πεπτωκότες όσο και επιρρεπείς σε λάθη — η ιστορία του Αδάμ και της Εύας», είπε. Αυτή η αναγνώριση, συνέχισε, οδήγησε σε ένα σύστημα ελέγχων και ισορροπιών: η κυβέρνηση περιορίζεται από τη διαίρεση των εξουσιών και οι πολίτες προστατεύονται από τα δικαιώματα της ελευθερίας του λόγου, της θρησκείας, του Τύπου και του συνέρχεσθαι.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης προειδοποίησε ότι η διάβρωση αυτών των ελέγχων —και η άνοδος χαρισματικών αυταρχικών προσωπικοτήτων— απειλεί πλέον τις δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο. Παραθέτοντας τον Λόρδο Άκτον, πρόσθεσε με έμφαση: «Η εξουσία τείνει να διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απολύτως». Το δεύτερο μέρος της ομιλίας του αφορούσε τον εθνικισμό, τον οποίο περιέγραψε ως ενοποιητικό αλλά και επικίνδυνα διχαστικό. Ο καλοπροαίρετος εθνικισμός, είπε, είναι «ένα σύνολο αξιών που μπορεί να ενώσει διαφορετικές ομάδες ανθρώπων σε μια γεωγραφική περιοχή κάτω από μια κοινή σημαία». Ο κακοπροαίρετος εθνικισμός, όμως, προειδοποίησε, «βάζει μια φυλή πάνω από όλες τις άλλες και μας διχάζει».
Η ίδια η Ορθόδοξη Εκκλησία, αναγνώρισε, δεν έχει μείνει αλώβητη. Μια παν-ορθόδοξη σύνοδος το 1872 καταδίκασε τον «φυλετισμό» — την οργάνωση της εκκλησιαστικής ζωής με βάση την εθνικότητα — ως αίρεση. Ωστόσο, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος κατήγγειλε ότι «αυτή η αιρετική συμπεριφορά συνεχίζεται», με πιο έντονο παράδειγμα την υποστήριξη του Πατριαρχείου Μόσχας στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
«Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας έχει δώσει την ηχηρή υποστήριξή της στην εισβολή στην Ουκρανία και στη δολοφονία ομοθρήσκων Ορθόδοξων Χριστιανών», είπε, καταδικάζοντας την αποδοχή από την Εκκλησία του ιμπεριαλιστικού δόγματος του Rússkiy Mir [Ρωσικού Κόσμου]. Το 2019, παραχώρησε στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία την ανεξαρτησία από τη Μόσχα, παρουσιάζοντάς την ως την υλοποίηση της «ελευθερίας συνείδησης που επιθυμούσαν».
Οι Χριστιανοί μειώνονται στη Μέση Ανατολή
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναφέρθηκε επίσης στον πόλεμο στη Γάζα και στη δεινή κατάσταση των χριστιανικών κοινοτήτων που μειώνονται εκεί, καταδικάζοντας τόσο τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου όσο και τη βία των εποίκων στη Δυτική Όχθη. «Αναμένουμε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ, τις αραβικές χώρες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη να βρουν έναν δρόμο προς την ειρήνη και την ευημερία», είπε.