Ένα μοναδικό οδοιπορικό από την Αμμόχωστο την πόλη φάντασμα μέχρι την Κυρήνεια την πόλη της απόβασης των Τούρκων και από τα χωριά των εγκλωβισμένων Ελληνοκυπρίων μέχρι το νεκρό αεροδρόμιο και την περιοχή που βρίσκονται θαμμένοι οι στρατιώτες του μαχητικού Νοράτλας που καταρρίφθηκαν το βράδυ της εισβολής.
Αποστολή Μαρία Γιαχνάκη
Η επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό απασχολεί και πάλι τους κατοίκους της Κύπρου, τη στιγμή που ένα μεγάλο της κομμάτι ακόμη «ψυχορραγεί», είτε ζει στην ελεύθερη χώρα, είτε στην κατεχόμενη.
Στις ελεύθερες περιοχές ο πόνος της προσφυγιάς και της νοσταλγίας είναι μεγάλος, για τα σπίτια τους, για τις μνήμες τους για την γη τους , για όσα άφησαν πίσω τους φεύγοντας κυνηγημένοι τη μέρα της εισβολής των Τούρκων το 1974.
Στην κατεχόμενη ζώνη πάλι, κάποιοι ήρωες Έλληνοκύπριοι που παρέμειναν μετά την εισβολή στα χωριά τους και δεν εγκατέλειψαν τα σπίτια τους έχουν διπλό λόγο να πονούν. Ζουν εγκλωβισμένοι μαζί με τις κατοχικές δυνάμεις, καλημερίζουν κάθε μέρα τον εισβολέα τους και επιβιώνουν μέσα σε ένα κλίμα εκφοβισμού προσπαθώντας να κρατήσουν την ελληνική παρουσία όχι μόνο ζωντανή αλλά και δυνατή.
Η αποστολή της Μαρίας Γιαχνάκη στις κατεχόμενες περιοχές έγινε με ειδική άδεια από τον ΟΗΕ από τους Τουρκοκύπριους και το στρατό. Στα χωριά των εγκλωβισμένων μάλιστα η παρουσία των μυστικών υπηρεσιών και της στρατιωτικής αστυνομίας ήταν αισθητή και προκλητική για όλους, σε κάθε βήμα μας.
Επισκεφθήκαμε τις κατεχόμενες περιοχές στις οποίες, η ιστορία ,εκείνο το βράδυ της εισβολής γύρισε σελίδα και σε πολλές περιπτώσεις άπλωσε ένα πέπλο σιωπής καθιστώντας τα σημεία αυτά νεκρά σημεία για την ιστορία της Κύπρου.
Νεκρή Ζώνη-Αεροδρόμιο Λευκωσίας
Στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, που σήμερα είναι μια νεκρή περιοχή με έντονα τα σημάδια της εγκατάλειψης, το βράδυ της εισβολής καταγράφηκε στη μνήμη όσων ήταν εκεί, ως το πλέον σκοτεινό σημείο της εισβολής.
Το αεροπλάνο των κυπριακών αερογραμμών που πραγματοποίησε την τελευταία πτήση της ιστορίας του το 1974 κατά την εισβολή, βρίσκεται ακόμη εκεί φαγωμένο από την πολυκαιρία. Είναι φανερό ότι εγκαταλείφτηκε γρήγορα από πιλότους και αεροσυνοδούς. Σπασμένα παράθυρα , οι είσοδοι ανοικτοί από τότε και το εσωτερικό του έγινε καταφύγιο πουλιών ενώ στις μηχανές και στις τουρμπίνες του οι αράχνες έχουν πλέξει ιστούς.
Ο Κώστας Ορφανός 30 χρονών τότε ,ήταν στον πύργο ελέγχου τη μέρα της εισβολής κι έζησε όλη τη μάχη και την ανταλλαγή πυρών.
Θυμάται μάλιστα την στιγμή που πήρε εντολή να προσγειώσει τα αεροπλάνα τύπου Νοράτλας με κωδική ονομασία Νίκη 1 Νίκη 2 Νίκη 3 Νίκη 4.
«Τα αεροπλάνα χτυπήθηκαν από φίλια πυρά ενώ γινόταν απεγνωσμένες προσπάθειες να ενημερωθούν αυτοί που πυροβολούσαν από το έδαφος ότι τα μαχητικά ήρθαν για βοήθεια. Εγώ στον πύργο ελέγχου ειδοποιήθηκα ξαφνικά ότι θα προσγειώσω τα αεροπλάνα αυτά. Θυμάμαι σαν να είναι τώρα ότι εμφανίστηκε ένας διοικητής στον πύργο ελέγχου εν ονόματι Κόλιας και με πίεζε να τα προσγειώσω ενώ εγώ του έλεγα ότι θα τους χτυπήσουν αν τα προσγειώσουμε. Εκείνος επέμενε. Έτσι τραυματίστηκαν οι στρατιώτες έτσι πήρε φωτιά στον αέρα το ένα Νοράτλας και θάφτηκε με ζωντανούς και νεκρούς στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας όπως λένε. Νιώθω τύψεις για ό,τι έγινε. Προσγείωνα τα μαχητικά και σκότωναν τα πληρώματα νεαρούς φαντάρους αλλά αυτές τις διαταγές είχα», τονίζει.
Ο Ρόμπερτ Τζάκσον ταγματάρχης στην δύναμη του ΟΗΕ στην Κύπρο περπάτησε μαζί μας σε όλο το εγκαταλελειμμένο αεροδρόμιο. Στον πύργο ελέγχου τα σημάδια της εγκατάλειψης «φωνάζουν», το κτίριο περικυκλωμένο με συρματοπλέγματα εμποδίζει ακόμη και τους στρατιώτες να έχουν πρόσβαση σε αυτό ενώ ακόμη και οι αίθουσες αναμονής είναι υπό κατάρρευση.
Τα περιστέρια που κατοικούν μέσα στο κτίριο του αεροδρομίου είναι το μόνο σημάδι ζωής. Οι πινακίδες από τα μαγαζιά του αεροδρομίου από τα εστιατόρια και τα καφέ ακόμη στέκονται εκεί να θυμίζουν το κάποτε ζωντανό παρελθόν.
Ρόμπερτ Τζάκσον: «όλα τα κτίρια που βλέπετε γύρω σας και ο πύργος ελέγχου κρύβουν την δική τους ιστορία και είναι και μεγάλο κομμάτι της εισβολής. Μην ξεχνάτε ότι εδώ δόθηκαν μάχες δεν παραδόθηκε το αεροδρόμιο αμέσως .Δόθηκαν σκληρές μάχες ιδιαίτερα από τις ελληνικές δυνάμεις Κύπρου . Προσπάθησαν να το κρατήσουν μέχρι τελευταίας πνοής και το κράτησαν. Αυτήν την στιγμή θεωρείται νεκρή ζώνη , δεν έχει κανείς το δικαίωμα να μπει εδώ και δεν ανήκει σε κανέναν. Μόνο ο ΟΗΕ μπορεί να αποφασίσει για το αεροδρόμιο.»
Τύμβος Μακεδονίτισσας, Θαμμένο το Νοράτλας
Στον Τύμβο της μακεδονίτισσας λίγα χιλιόμετρα μακριά από το αεροδρόμιο βρίσκονται θαμμένοι οι σωροί χιλιάδων νεκρών . Ένα ατέλειωτο νεκροταφείο ψυχών που βεβιασμένα τερμάτισαν την ζωή τους και οδήγησαν χιλιάδες οικογένειες στο πένθος. Σήμερα, το ξημέρωμα και το σούρουπο βρίσκει μόνο τους στρατιώτες στα φυλάκιά τους να συντροφεύουν τα χιλιάδες μνήματα.
Η είδηση ότι κάτω από αυτά τα μνημεία βρίσκεται το μαχητικό Νοράτλας που καταρρίφτηκε το βράδυ της εισβολής στο αεροδρόμιο και φλεγόταν στον αέρα ώσπου χάθηκε, έχει συγκλονίσει κυρίως τις οικογένειες των 31 νεκρών στρατιωτών. Θάφτηκαν όλοι μαζί με το μαχητικό Νοράτλας νεκροί και ζωντανοί λένε οι μαρτυρίες , εκτός από έναν.
Μετά από ατέλειωτα δικαστήρια τελικά αποφασίστηκε να γίνει ανάσυρση του αεροπλάνου και εκταφή των άτυχων στρατιωτών γεγονός που θα ανατρέψει και πολλά δεδομένα αφού η εκταφή θα ξεκινήσει σύντομα.
Ο Ξενοφών Καλής, σύμβουλος της διερευνητικής επιτροπής αγνοούμενων Κύπρου , και επικεφαλής της επιχείρησης εκταφής του αεροσκάφους Νοράτλας, μας δίνει την φρικιαστική αλλά πραγματική εικόνα των γεγονότων.
«Τέλος Ιουλίου θα αρχίσει η απομάκρυνση των πλακών από το μνημείο της Μακεδονίτισσας και αμέσως μετά θα αρχίσει η εκταφή των σορών που εκτιμάται ότι είναι θαμμένες εκεί. Κανείς δεν γνωρίζει τι θα βρεθεί στο σημείο αυτό. Υπάρχει περίπτωση να βρεθούν και πυρομαχικά και εκρηκτικά μαζί με τις σωρούς.»
Ο ίδιος ενημερώνει τις οικογένειες μετά από τόσα χρόνια που ακριβώς βρίσκονται οι δικοί τους άνθρωποι ή δίνει σε κάθε μια οικογένεια ένα ξύλινο κουτί με κάποια από τα οστά τους όταν πια επιβεβαιώσει την ταυτότητά τους.
Τραγικές ιστορίες εκτυλίσσονται για κάθε οικογένεια λέει ο ίδιος: «Είναι δύσκολο μετά από τόσα χρόνια να καλείς την οικογένεια κάποιου και να τους λες ότι αυτός ο νεκρός που τόσα χρόνια θρηνείτε δεν είναι δικός σας ή είναι ακόμη αγνοούμενος και αυτός που σας παραδόθηκε ανήκει σε άλλη οικογένεια.
Εκτυλίσσονται δράματα που δεν τα βάζει ο ανθρώπινος νους και δεν είναι μοναδικά . Εκατοντάδες ιστορίες ξεπηδούν μέσα από ομαδικούς τάφους από οικογενειακά δράματα που αποκαλύπτονται. Οι αγνοούμενοι και οι νεκροί είναι το πιο μελανό σημείο της ιστορίας της Κύπρου.»