Αν υπάρχει ένα πράγμα που προκαλεί εφιάλτες στον δημιουργό και CEO του Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ, αυτό δεν είναι άλλο από τις προεδρικές εκλογές του 2020 στις ΗΠΑ. Καθώς Ρεπουμπλικανοί – δηλαδή ο νυν Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, αν και ακούγεται ότι θα υπάρξουν και άλλοι υποψήφιοι – και Δημοκρατικοί «ανεβάζουν στροφές» για τη σκληρή προεκλογική εκστρατεία, στο αρχηγείο του Facebook επικρατεί «κόκκινος συναγερμός», καθώς ο κίνδυνος να επαναληφθεί το 2016 είναι κάτι παραπάνω από υπαρκτός.
Τι είναι αυτό που τρομάζει την ηγετική ομάδα της πιο δημοφιλούς πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης στον πλανήτη; Η σοβαρή πιθανότητα οι άμυνες που έχει αναπτύξει το Facebook, προκειμένου να αποκρούσει την «καταιγίδα» παραπληροφόρησης, προπαγάνδας και fake news που αναμένεται να συνοδεύσει την προεκλογική εκστρατεία στις ΗΠΑ, να μην είναι επαρκείς και στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου η πλατφόρμα να μετατραπεί σε έναν «τοξικό χυλό», όπου ο καθένας θα ανεβάζει ό,τι... «φεϊκιά» τού κατεβαίνει στο κεφάλι, χωρίς το Facebook να μπορεί να ελέγξει το περιεχόμενο των αναρτήσεων ή ακόμα και των πολιτικών διαφημίσεων που προβάλλονται στα timeline των χρηστών του.
Περίπου, δηλαδή, ό,τι είχε συμβεί και στην προεκλογική περίοδο του 2016, όπως έχουν αποκαλύψει τόσο ρεπορτάζ όσο και έρευνες του Κογκρέσου. Και μπορεί ο «ρωσικός δάκτυλος» να μην έπαιξε τόσο σημαντικό ρόλο όσο κάποιοι ισχυρίζονταν, ωστόσο το σκάνδαλο της Cambridge Analytica και ο τρόπος με τον οποίο η εταιρεία φαίνεται να χρησιμοποίησε το Facebook για να μανιπουλάρει την ψήφο στοχευμένων ομάδων πολιτών στις ΗΠΑ δεν αφήνουν στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης πολλά περιθώρια για επανάληψη μιας τέτοιας κατάστασης, καθώς ήδη βρίσκεται στο στόχαστρο.
Νέοι κανόνες
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι πριν από μόλις μερικές ημέρες το Facebook και η θυγατρική του, το Instagram, ανακοίνωσαν ότι πλέον θα υποχρεώνουν τους πολιτικούς οργανισμούς που θέλουν να διαφημιστούν στις δύο πλατφόρμες να αποκαλύπτουν λεπτομέρειες για την ταυτότητά τους πριν ανεβάσουν διαφημίσεις.
Παράλληλα, η εταιρεία εισάγει τον όρο «πιστοποιημένος οργανισμός» για τους φορείς που θα θέλουν να διαφημιστούν και θα υποχρεώνει τους φορείς αυτούς να δημοσιοποιούν στοιχεία επικοινωνίας. Οι «πιστοποιημένοι οργανισμοί» θα πρέπει να καταθέτουν στο Facebook αριθμό μητρώου της Ομοσπονδιακής Εκλογικής Επιτροπής, Αριθμό Φορολογικού Μητρώου ή κυβερνητική διεύθυνση στο διαδίκτυο.
Σε περίπτωση άρνησης έως τα μέσα Οκτωβρίου, οι οργανισμοί δεν θα μπορούν να ποστάρουν διαφημίσεις στο Facebook και το Instagram, ενώ ήδη η εταιρεία από το Μάιο του 2018 υποχρεώνει όσους ανεβάζουν πολιτικές διαφημίσεις στην πλατφόρμα να δηλώνουν ποιος πληρώνει γι’ αυτές και απαιτεί από τους διαφημιζόμενους στον χώρο της πολιτικής να δηλώνουν διεύθυνση εντός των ΗΠΑ, ωστόσο τα μέτρα αυτά έχουν τεράστιες τρύπες, όπως απέδειξαν δημοσιογράφοι οι οποίοι κατάφεραν να προβάλουν μέσω του Facebook διαφημίσεις για τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Μάικ Πενς και το... Ισλαμικό Κράτος χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες.
Εύκολο το μανιπουλάρισμα
Ο εφιάλτης της επανάληψης του 2016 πλανιέται σαν φάντασμα πάνω από το αρχηγείο του Facebook και, κατά τα φαινόμενα, κάτι τέτοιο δεν είναι μακριά από την πραγματικότητα. Αναλυτές ασφαλείας του διαδικτύου επισημαίνουν ότι τα μέτρα που η εταιρεία λαμβάνει κάθε άλλο παρά επαρκή μπορούν να θεωρηθούν για να αποκρούσουν το «τσουνάμι» προπαγάνδας που αναμένεται να χτυπήσει τα social media καθώς η προεκλογική εκστρατεία (αρχικά οι προκριματικές εκλογές για τους Δημοκρατικούς και στη συνέχεια η μονομαχία του υποψηφίου τους με – κατά πάσα πιθανότητα – τον Τραμπ) θα κορυφώνεται.
Σε άρθρο του στην «Washington Post» o Τρέβορ Ντέιβις, επικεφαλής της εταιρείας ψηφιακής ανάλυσης CounterAction και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον, παρέθεσε στοιχεία από το 2018 και το 2019, βάσει των οποίων το ευρείας κλίμακας μανιπουλάρισμα του Facebook είναι όχι μόνο εφικτό, αλλά και σχετικά εύκολο.
Με αφορμή τις ευρωεκλογές του περασμένου Μαΐου ο Ντέιβις επισήμανε ότι στη Γερμανία υπήρξε εμφανής κυριαρχία της Ακροδεξιάς, αντιμεταναστευτικής και ευρωσκεπτικιστικής AfD στο Facebook παρότι η εταιρεία είχε εγγυηθεί ότι θα διασφαλίσει την πολιτική ισορροπία και ουδετερότητά της. Τα στοιχεία του Ντέιβις έδειξαν ότι ο μεγαλύτερος όγκος της «κυκλοφορίας» στο Facebook υπέρ της AfD προήλθε από περίπου 80.000 λογαριασμούς με χαρακτηριστικά... ρομπότ, ήτοι από ψεύτικους λογαριασμούς, ρυθμισμένους να διασπείρουν αναρτήσεις υπέρ της.
Παραμένει η ανησυχία
Το πόση ανησυχία προκαλούν στις ΗΠΑ η δύναμη του Facebook, αλλά και η αδυναμία του να μπλοκάρει εξωγενείς παρεμβάσεις, οι οποίες μπορούν να αλλάξουν τις πολιτικές ισορροπίες στη χώρα φαίνεται και από την απόφαση της Ομοσπονδιακής Εκλογικής Επιτροπής να καλέσει τους CEO του Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ, και του Twitter Τζακ Ντόρσεϊ (του οποίου ο λογαριασμός στο ίδιο του το μέσο κοινωνικής δικτύωσης... χακαρίστηκε πριν από λίγες ημέρες!), αλλά και της Google, να παρακαθίσουν σε συμπόσιο στις 17 Σεπτεμβρίου με θέμα την... παραπληροφόρηση και τα fake news.
Στόχος του συμποσίου είναι να συζητηθούν εργαλεία και μέθοδοι καταπολέμησης της παραπληροφόρησης και της δημιουργίας αναταραχής κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, καθώς η Επιτροπή λαμβάνει ως δεδομένο ότι το 2016 υπήρξαν παρεμβάσεις στον προεκλογικό αγώνα μέσω των social media και επιδιώκει να αποφύγει μία από τα ίδια και του χρόνου. Facebook και Twitter αποδέχθηκαν την πρόσκληση, ωστόσο το ενδιαφέρον είναι τι θα έχουν να πουν.