Ένα από τα καλύτερα φυλαγμένα μυστικά του Ψυχρού Πολέμου που μοιάζει να βγαίνει από ταινία του Τζέιμς Μποντ αποκαλύπτεται –κυριολεκτικά– από το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η μυστική βάση πυραύλων που κατασκεύασαν οι Αμερικανοί στα τέλη της δεκαετίας του ’50 κάτω από τους πάγους της Γροιλανδίας προετοιμαζόμενοι για πυρηνικό πόλεμο με τους Σοβιετικούς, απειλεί να φέρει στην επιφάνεια όχι μόνο την ύπαρξή της αλλά και τα επικίνδυνα τοξικά και πυρηνικά υλικά που παρέμεναν θαμμένα σε βάθος 30 έως 65 μέτρων…
Η ιδέα πίσω από το Project Iceworm ήταν αφοπλιστικά απλή: κάτω από τους αιωνίους πάγους οι κινητοί εκτοξευτές πυραύλων θα ήταν αδύνατο να εντοπισθούν από τους σοβιετικούς κατασκοπευτικούς δορυφόρους. Η κατασκευή των εγκαταστάσεων στην βορειοδυτική Γροιλανδία, 240 χλμ από την αεροπορική βάση Thule, άρχισε το 1959 –ένα τιτάνιο έργο δημιουργίας ενός δικτύου υπογείων κτισμάτων και τούνελ έκτασης 4.000 χλμ όπου έως και 600 αμερικανικοί βαλλιστικοί πύραυλοι μέσου βεληνεκούς (IRBM) θα κινούντο σε θέσεις εκτόξευσης σε περίπτωση που ο Ψυχρός Πόλεμος γινόταν ξαφνικά θερμός.
Το σχέδιο ήταν τόσο μυστικό που οι Ηνωμένες Πολιτείες είπαν στην κυβέρνηση της Δανίας στην οποία υπαγόταν τότε η Γροιλανδία ότι το Camp Century ήταν βάση «πολικών ερευνών». Ωστόσο, τρία χρόνια μετά την έναρξη των εργασιών, δείγματα από τον πυρήνα του πάγου αποκάλυψαν ότι ο παγετώνας ήταν ασταθής και κινείτο πιο γρήγορα απ’ ότι είχε αρχικώς εκτιμηθεί, γεγονός που σήμαινε ότι θα άρχιζε να συνθλίβει εγκαταστάσεις και θέσεις εκτόξευσης σε διάστημα δύο ετών.
Κάθε χρόνο θα κατασκευάζονταν νέα τούνελ, ώστε μετά από πέντε χρόνια θα υπήρχαν χιλιάδες θέσεις εκτόξευσης όπου οι πύραυλοι Iceman, μια μικρότερη σε μέγεθος έκδοση δύο σταδίων του βλήματος Minuteman της USAF, θα εναλλάσσονταν έτοιμοι για την ημέρα της Αποκάλυψης. Η βάση άρχιζε να εκκενώνεται το 1965 και ως το 1967 είχε εγκαταληφθεί. Η «κληρονομιά» της όμως έμελλε να διαρκέσει πολύ περισσότερο.
Το Μηχανικό του αμερικανικού Στρατού είχε εγκαταστήσει ένα σύστημα παροχής ηλεκτρικής ενέργειας/θέρμανσης το οποίο βασίζονταν στην λειτουργία πυρηνικού αντιδραστήρα καθώς κρίθηκε ότι μακροπρόθεσμα ο εφοδιασμός της βάσης με ντήζελ ενδεχομένως θα απέβαινε προβληματικός. Ο πρώτος στον κόσμο φορητός αντιδραστήρας PM-2A που σχεδίασε και κατασκεύασε η ALCO (American Locomotive Company) μεταφέρθηκε αποσυναρμολογημένος στην Αρκτική εντός αυστηρού χρονοδιαγράμματος και στις 12 Νοεμβρίου 1959 τέθηκε σε λειτουργία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η σχεδίαση, κατασκευή, συναρμολόγηση, δοκιμή, αποσυναρμολόγηση, παράδοση και ενεργοποίηση του αντιδραστήρα έγινε σε διάστημα μικρότερο των δύο ετών. Μάλιστα το συμβόλαιο που είχε υπογραφεί στις 23 Ιανουαρίου 1950 μεταξύ του Στρατού των ΗΠΑ και της ALCO προέβλεπε ρήτρα ύψος 4.000 δολαρίων για κάθε ημέρα καθυστέρησης από την προβλεπόμενη ημερομηνία παράδοσης.
Όταν το Project Iceworm εγκαταλείφθηκε, οι Αμερικανοί έμειναν ήσυχοι ότι η βάση και τα απόβλητά της –κάπου 200.000 λίτρα ντήζελ, 240.000 λίτρα λυμάτων, καρκινογόνες τοξικές ουσίες και 24 εκατ. λίτρα, σύμφωνα με δανέζικες πηγές, ραδιενεργού ψυκτικού υγρού από τον αντιδραστήρα) θα παρέμεναν θαμμένα στους πάγους για αιώνες. Δεν είχαν υπολογίσει την κλιματική αλλαγή.
Η άνοδος της θερμοκρασίας λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη κινδυνεύει να οδηγήσει στην διαρροή λυμάτων, τοξικών και ραδιενεργών αποβλήτων του Camp Century και στην μόλυνση του περιβάλλοντος, προειδοποιεί ο Jeff Colgan, επιστήμονας στο Brown University. «Τα απόβλητα αυτά περιλαμβάνουν δεκάδες χιλιάδες λίτρα καυσίμου ντήζελ, σημαντικές πλην απροσδιόριστες ποσότητες πολυχλωριωμένων διφαινυλίων (PCBs) καθώς και χαμηλής ακτινοβολίας ραδιενεργά απόβλητα» αναφέρει σε άρθρο του στο Global Environmental Politics.
Όπως επισημαίνει, ο κίνδυνος είναι τα τοξικά να καταλήξουν στην τροφική αλυσίδα μέσω του νερού. Εκτός από τον περιβαλλοντικό πονοκέφαλο όμως, η διαρροή τοξικών ουσιών είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει διπλωματική διένεξη μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Δανίας και της αυτοδιοικούμενης Γροιλανδίας για το ποιος θα επωμισθεί το κόστος της απορρύπανσης.
Αλέξανδρος Θεολόγου