Back to top

Πως ξεκίνησε η φοβερή πυρκαγιά του 1917 που αφάνησε το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης

31/05/2018 - 20:17

Θεσσαλονίκη, 5 Αυγούστου 1917. Το λιμάνι, η προκυμαία και οι πυκνοδομημένες συνοικίες πίσω από το θαλάσσιο μέτωπο σφύζουν από ζωή. Η πολυπολιτισμική μητρόπολη της Μακεδονίας ζει στους ρυθμούς μιας μέρας σαν όλες τις άλλες, ανυποψίαστη για τη συμφορά που θα τη χτυπήσει το απόγευμα: την πυρκαγιά που θα αφανίσει το ιστορικό κέντρο της, αλλά θα σταθεί και η αφορμή να γεννηθεί εκεί, πάνω στις στάχτες, μια νέα, σύγχρονη πόλη.Η πυρκαγιά, διάρκειας 32 ωρών, δεν είχε ανθρώπινα θύματα. Δημιούργησε όμως 70.000 άστεγους και κατέστρεψε 9.500 κτίσματα: σπίτια, καταστήματα, ξενοδοχεία, τζαμιά, συναγωγές και χριστιανικούς ναούς. Απτά τεκμήρια για την προγενέστερη φυσιογνωμία και τη ζωή της πόλης αποτελούν τα μνημεία που δεν άγγιξαν οι φλόγες, οι φωτογραφίες πριν από την καταστροφή και τα ευρήματα που ήρθαν στο φως κατά τη διάνοιξη των σηράγγων του Μετρό. Ένα από τα διασωθέντα μνημεία, στο όριο τότε της πυρίκαυστης ζώνης, είναι το Μπέη Χαμάμ (Λουτρά Παράδεισος), το οθωμανικό μνημείο που οικοδομήθηκε το 1444.Το 1917 η πόλη μετρούσε μόλις πέντε χρόνια στο ελληνικό κράτος. Σύμφωνα με την απογραφή του 1913, στο κέντρο της κατοικούσαν 50.000 Εβραίοι, 38.000 μουσουλμάνοι και 21.000 χριστιανοί. Στα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στον συνολικό πληθυσμό της Θεσσαλονίκης (157.000 άτομα) προστέθηκαν οι συμμαχικές δυνάμεις της Στρατιάς της Ανατολής, ενώ «στρατιές» ολόκληρες ήταν και οι πρόσφυγες που κατέφυγαν εκεί από περιοχές στις οποίες μαινόταν ο πόλεμος. Λέγεται, μάλιστα, ότι η πυρκαγιά ξεκίνησε από την αυτοσχέδια κουζίνα ενός πρόσφυγα.Πολλές από τις καθημερινές φωνές εκείνης της εποχής σιώπησαν λόγω των ιστορικών εξελίξεων: οι μουσουλμάνοι έφυγαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923, οι Εβραίοι ήταν τραγικά θύματα του Ολοκαυτώματος το 1943. «Η Θεσσαλονίκη του 2018 δεν είναι η οθωμανική πόλη, η “νέα Ιερουσαλήμ” ή “η πρωτεύουσα των προσφύγων”» «Είναι εντελώς διαφορετική και όλα αυτά μαζί. Η ροή της ιστορίας έχει παρασύρει τους ανθρώπους και τα πράγματα, αλλά δεν οδήγησε στη λήθη».