Οι συγκρούσεις στα Εξάρχεια ξεκίνησαν το 1859, όταν για πρώτη φορά από την ίδρυση του ελληνικού κράτους η νεολαία βγήκε στους δρόμους για να διαμαρτυρηθεί για τον κρατικό αυταρχισμό. Όλα ξεκίνησαν όταν ο Υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Μιαούλη, ο Αλέξανδρος Ραγκαβής, υποστήριξε ότι οι Έλληνες καταναλωτές έπρεπε να στραφούν στην αγορά προϊόντων ελληνικής παραγωγής, αντί των εισαγόμενων από την Ευρώπη. Για παράδειγμα έφερε ότι οι Έλληνες καλό θα ήταν να προτιμούν να φορούν τα ντόπια ψάθινα καπέλα ή σκιάδια, που κατασκευάζονταν στη Σίφνο και όχι στα εισαγόμενα από το εξωτερικό, που ήταν και ακριβότερα.
Η ενδυματολογική αντιπαράθεση που κατέληξε σε συμπλοκή...
Tην ιδέα του υιοθέτησε ο γιος του, Κλέων, ο οποίος έπεισε τους φίλους του να κυκλοφορούν με σκιάδια από τη Σίφνο, αντί για τα συνήθη ευρωπαϊκά καπέλα. Τα σκιάδια έγιναν γρήγορα μόδα και σήμα κατατεθέν της προοδευτικής νεολαίας.
Από τη μία πλευρά, το αντιμοναρχικό κομμάτι της αθηναϊκής νεολαίας φορούσε τα ψάθινα καπέλα, ενώ η συντηρητική μερίδα συνέχιζε να φοράει λευκά ευρωπαϊκά ημίψηλα καπέλα. Η ενδυματολογική αντιπαράθεση εξελίχθηκε σε σύγκρουση στις 10 Μαΐου του 1859.
Στο Πεδίο του Άρεως μπροστά στο βασιλικό ζεύγος και ενώ έπαιζε η στρατιωτική μπάντα, εμφανίστηκαν ομάδες νέων φορώντας τα ψάθινα καπέλα από τη Σίφνο. Εκεί όμως αυτή τη φορά τους περίμεναν οι αντίπαλοι τους. Ιδιοκτήτες μαγαζιών και εισαγωγείς που έβλεπαν τον τζίρο τους να βουλιάζει, είχαν στείλει υπαλλήλους τους και πληρωμένους κουτσαβάκηδες από του Ψυρρή για να προβοκάρουν τους οπαδούς των ψάθινων καπέλων.
Φόρεσαν ξεσκισμένα σκιάδια και άρχισαν να τους κοροϊδεύουν και να τους προκαλούν. Σύντομα δημιουργήθηκε ένταση μεταξύ των δύο ομάδων που κατέληξε σε συμπλοκή.
Η επίθεση της Χωροφυλακής
Οι δυνάμεις της Χωροφυλακής επενέβησαν και επιτέθηκαν εναντίον των νεαρών με τα σκιάδια τους οποίους θεώρησαν αντιβασιλικούς συνωμότες. Ξυλοκόπησαν μαθητές και φοιτητές και συνέλαβε τρεις διαδηλωτές.
Η ένταση μεταφέρθηκε στα Εξάρχεια, όπου οι νεαροί μπήκαν σε μία ταβέρνα για να προστατευτούν, έστησαν οδοφράγματα με τα τραπέζια και τις καρέκλες του μαγαζιού και άλλοι πολιόρκησαν το αστυνομικό τμήμα της Νεάπολης. Όταν οι οπαδοί τους αυξήθηκαν αποφάσισαν να ανασυγκροτηθούν έξω από το καφενείο «Η ωραία Ελλάς» και να κάνουν πορεία προς το παλάτι. Τα επεισόδια συνεχίστηκαν και στις 11 Μαΐου. Μαθητές και φοιτητές συγκεντρώθηκαν στα Προπύλαια και έκαναν πορεία προς το Υπουργείο Εσωτερικών με αιτήματα την απελευθέρωση των συλληφθέντων και την παραίτηση του αστυνομικού διευθυντή Δημητριάδη.
Ο Υπουργός δήλωσε ότι απλώς θα εξετάσει τα αιτήματα τους, ενώ ο βασιλιάς Όθωνας δεν δέχτηκε να δει αντιπροσωπεία των φοιτητών, κάτι που όξυνε τα πνεύματα.
Η εισβολή στο πανεπιστήμιο, οι συλλήψεις και το άσυλο
Οι διαδηλωτές εξαγριώθηκαν και κατέφυγαν για προστασία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής βρίσκονταν «λίγοι φοιτητές που ενώθηκαν με αυτούς, αφού παρασύρθηκαν από την εσφαλμένη ιδέα ότι όσοι προσήλθαν μπορούσαν να επικαλεστούν το δικαίωμα της φιλοξενίας».
Η συντηρητική Σύγκλητος εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία προέτρεπε τους φοιτητές να ασχολούνται μόνο με τα μαθήματα τους. Παράλληλα ο φρούραρχος Αθηνών, Μιχαήλ Σούτσος, επικεφαλής μεγάλης στρατιωτικής δύναμης, επενέβη και εισέβαλε στο Πανεπιστήμιο χτυπώντας και πυροβολώντας. Δύο φοιτητές τραυματίστηκαν βαριά, ενώ πολλοί ξυλοκοπήθηκαν. Ο Υπουργός Παιδείας Χ. Χριστόπουλος αποφάσισε να κλείσει το Πανεπιστήμιο και να εγκατασταθεί στο εσωτερικό του στρατιωτική φρουρά. Το απόσπασμα παρέμεινε στο χώρο του Πανεπιστημίου μέχρι τις 16 Μαΐου....
Ο πρωθυπουργός Μιαούλης για να εκτονώσει την κατάσταση απέπεμψε τον αστυνομικό διευθυντή και διέταξε την απελευθέρωση των τριών συλληφθέντων. Τα «Σκιαδικά» ήταν η πρώτη κρατική εισβολή σε πανεπιστημιακό χώρο και η πρώτη εκδήλωση κατά των απολυταρχικών μεθόδων του καθεστώτος. Τα επεισόδια προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις από την αντιπολίτευση. Σε συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στη Γερουσία της Βουλής, ο γερουσιαστής Γεώργιος Χρηστίδης αποδοκίμασε έντονα τα αστυνομικά μέτρα της κυβέρνησης, μιλώντας για έφοδο του στρατού «κατά του ασύλου τούτου των επιστημών».
«Αυτά τα σκηνώματα της παιδείας ως και κείνα της θρησκείας εθεωρήθησαν πανταχού ιερά άσυλα και ποτέ η ένοπλος δύναμις δεν συγχωρείται να εισβάλη εις αυτά δια να πολεμήση μάλιστα παιδάρια». Στο λόγο του υποστήριξε ότι άλλωστε δεν βρέθηκαν μέσα στο Πανεπιστήμιο ούτε όπλα, ούτε ράβδοι, ούτε πέτρες. «Ποιος ο λόγος να διατάξουν στρατιωτική έφοδο κατά αυτών των αθώων όντων», αναρωτήθηκε. Ήταν η πρώτη αναφορά που έγινε δημόσια λόγος για το πανεπιστημιακό άσυλο....
πηγη ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ