«Χρηστός και ήσυχος πολίτης, τίμιος άνθρωπος και φιλόπατρις εις το άκρον», ο Νικολής Αποστόλης αποτελεί την επιτομή του γνήσιου Έλληνα, του ανιδιοτελούς πατριώτη και βεβαίως του ατρόμητου ήρωα, αφού και αυτός κατατάσσεται μεταξύ των μεγάλων του Εθνικού Αγώνα, ως αρχηγός της ναυτικής μοίρας του στόλου των Ψαρών.
Στο πλευρό του Λάμπρου Κατσώνη
Ο Νικ. Αποστόλης γεννήθηκε στα Ψαρά το 1770 καταγόμενος από τη μανιάτικη οικογένεια Καλημέρη, η οποία αναγκάστηκε να μεταναστεύσει από την Τρίπολη στα Ψαρά το 1715, μετά την επανάκτηση της Πελοποννήσου από τους Τούρκους. Το επίθετό του είναι πατρωνυμικό και προέρχεται από τον παππού του Χατζηαποστόλη Καλημέρη. Σε νεαρή ηλικία δούλεψε σε εμπορικά πλοία και το 1788 κατατάχθηκε στο στολίσκο του Λάμπρου Κατσώνη. Στα Ψαρά νυμφεύεται την κόρη του Ανδρέα Δούκα και αρχίζει να εκτελεί θαλάσσιες μεταφορές με το δικό του ιστιοφόρο. Γρήγορα απόκτησε φήμη για τον επαγγελματισμό και την τιμιότητά του, ώστε να τύχει της εύνοιας και της εμπιστοσύνης των μεγάλων χιώτικων εμπορικών οίκων Ψύχα και Βλαστού, Σκυλίτση και Βαλτατζή. Το 1793 άρχισε ταξίδια στην Ολλανδία και μέσα στα επόμενα 15 χρόνια κατόρθωσε να δημιουργήσει μία αξιοσέβαστη περιουσία. Το 1787 κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας του Καφηρέως σώθηκε από θαύμα και κατέφυγε με άλλους Λαμπρινούς (στρατιώτες του Λάμπρου) στην Άνδρο ύστερα από δραματικές περιπέτειες στα Κύθηρα, όπου παρέμεινε μαζί με άλλους συμπατριώτες του για εφτά μήνες, πριν επιστρέψει στα Ψαρά.
Έμπορος και πολύγλωσσος
Μετά την ήττα του Κατσώνη, ο Αποστόλης μαζί με τον αδελφό του Γεώργιο επιδόθηκε στο εμπόριο, αρχικά ως συνοδός εμπορευμάτων στη δυτική Ευρώπη, όπου είχε την ευκαιρία να μάθει ξένες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά), ενώ από το 1793 ήταν ιδιοκτήτης εμπορικού πλοίου, με το οποίο ο ίδιος ως πλοίαρχος ταξίδεψε από τον Εύξεινο Πόντο και τη Μαύρη θάλασσα ως τη Βόρεια θάλασσα και έφθασε μέχρι και την Ολλανδία αποκομίζοντας τεράστια κέρδη. Είναι η χρυσή εποχή για το ελληνικό εμπορικό ναυτικό των προεπαναστατικών χρόνων, που έδωσε την ευκαιρία στους ριψοκίνδυνους Έλληνες να πλουτίσουν, να δημιουργήσουν ένα στόλο εμπορικών πλοίων και παράλληλα να αποκτήσουν πολύτιμη ναυτική εμπειρία, που θα αξιοποιηθεί μετέπειτα στη διάρκεια της Επανάστασης. Ο ίδιος είναι επικεφαλής του εμπορικού στόλου του οίκου Ράλλη από τη Χίο.
Προτομή του Ψαριανού ήρωα στο σημείο του νησιού του που εικάζεται ότι υπήρξε το σπίτι του
Έφορος της Φιλικής Εταιρείας
Το 1818 επιστρέφει στην πατρίδα του και αφιερώνει πλέον όλο το δυναμικό του σ’ αυτήν. Το ίδιο έτος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και μαζί με το συμπατριώτη του Δημήτριο Ν. Μαμούνη έγινε έφορός της για να ασχοληθεί αποκλειστικά με την προετοιμασία της Επανάστασης. Στις 10 Απριλίου 1821 με την ιδιότητα του εφόρου των Ψαρών ανήγγειλε στους ομολόγους του των Σπετσών Παναγιώτη Μπόταση και Γ. Πάνου την απόφαση του νησιού του να συμμετάσχει με τα πλοία του στον Αγώνα και τους καλούσε να ενώσουν τους στόλους των δύο νησιών για την από κοινού αντιμετώπιση της εξόδου του εχθρικού στόλου στο Αιγαίο, επισημαίνοντας πολύ έγκαιρα την αποτελεσματικότητα της ένωσης των ναυτικών δυνάμεων.
Ο Αποστόλης στις 18 Απριλίου 1821 διορίζεται ναύαρχος του ψαριανού στόλου και έλαβε μέρος σχεδόν σε όλες τις ναυτικές εκστρατείες, όπως προκύπτει από τα δημοσιευμένα έγγραφα του αρχείου Ψαρών, ιδιαίτερα στις ναυμαχίες Κω – Αλικαρνασσού και Γέροντα τον Αύγουστο του 1824. Η γεωγραφική θέση των Ψαρών ως προχωρημένης ναυτικής βάσης στο Αιγαίο -κοντά στα Δαρδανέλια, απ’ όπου ήταν δυνατή η παρακολούθηση των κινήσεων του οθωμανικού στόλου κατά την έξοδό του από τα Στενά- είχε στρατηγική σημασία και το ναυτικό τους προσέφερε πολλά στον Αγώνα.
Ατρόμητος επικεφαλής του Ελληνικού στόλου
Ο γενναίος Ψαριανός ναύαρχος συνέχισε να αγωνίζεται σθεναρά και μετά την καταστροφή της πατρίδας του, τον Ιούνιο του 1824, παίρνοντας μέρος σε πολλές ναυτικές επιχειρήσεις μέχρι το τέλος της σύντομης ζωής του. Ο θάνατος από πνευμονία τον βρήκε πρόωρα, στις 19 Απριλίου 1827, στη διάρκεια ακόμη μιας αποστολής, προτού προλάβει να δει ελεύθερη την Ελλάδα, για την οποία προσέφερε τις υπηρεσίες του αλλά και την τεράστια περιουσία του. Τα πυρπολικά των Κωνσταντίνου Κανάρη (1790-1877), Δημήτρη Παπανικολή (1790-1855), Κωνσταντίνου Νικόδημου (1795/6-1879) και άλλων ατρόμητων Ψαριανών πυρπολητών υπό τις οδηγίες του Νικολή Αποστόλη έγιναν ο τρόμος και ο φόβος του εχθρικού στόλου, προξενώντας σοβαρές απώλειες και σύγχυση.
Πατριώτης –φιλάνθρωπος
Στις αρετές του Αποστόλη καταγράφεται η φιλανθρωπία. Σύμφωνα με το γραμματέα του Κυριάκο Δ. Μαμούνη, κατά τη διάρκεια της μεταφοράς Ελλήνων προσφύγων σε νησιά του Αιγαίου, ο Αποστόλης «έχων επί του πλοίου του υπέρ τας οχτακοσίας ψυχάς Κυδωνιέων και Μοσχονησίων, απεβίβασεν αυτούς εις Κέαν και Ύδραν, και αφού έδωσεν εντολήν να διέλθωσι πάντες έμπροσθέν του, ηλέει έκαστον τούτων χρηματικώς». Αυτοθυσία και ανιδιοτέλεια συναγωνίζονται τις υπόλοιπες αρετές του. Ενδεικτική του ήθους του είναι η άρνησή του να παραδώσει τον συλληφθέντα Τυνήσιο κυβερνήτη ενός δρόμωνα κατά τη ναυμαχία του Γέροντα, ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση της συζύγου του Ασημίνας, που είχε αιχμαλωτισθεί κατά την καταστροφή των Ψαρών το 1824. Λέγεται ότι είπε, διατάζοντας την εκτέλεσή του : «Προτιμώ πενήντα Ασημίναις να χαθούν σκλάβαις, παρά να ζήση τέτοιο θηρίο».
(Πηγές: α. Κείμενο των Κωνσταντίνας Αδαμοπούλου – Παύλου και Αννίτας Πρασσά και β. ιστοσελίδα www.sansimera.gr)