Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, στις 30 Οκτωβρίου του 1944, από τους Γερμανούς κατακτητές έγινε αποκλειστικά από τις αγωνιζόμενες κατά της ξένης κατοχής δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης.
Το Σεπτέμβρη του 1944 ήταν φανερό ότι οι γερμανικές δυνάμεις θα αποχωρούσαν από την Ελλάδα. Ήδη από το καλοκαίρι οι Γερμανοί διεξήγαγαν στα βουνά γύρω από τη Θεσσαλονίκη τις τελευταίες μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ενάντια στον ΕΛΑΣ, με στόχο την απελευθέρωση των βασικών συγκοινωνιακών δικτύων, που θα διευκόλυνε την ασφαλή αποχώρηση των στρατευμάτων τους. Το ίδιο διάστημα, στα γραφεία των γερμανικών επιτελείων φτάνουν οι πρώτες διαταγές για τη σταδιακή εκκένωση του ελληνικού χώρου από τις υπηρεσίες και τις μονάδες που δεν θεωρούνταν πρώτης γραμμής.
Ανήμερα της 30ής Οκτωβρίου ο Μάρκος Βαφειάδης έστειλε το περίφημο τηλεγράφημα προς το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, στο οποίο έδωσε το κλίμα και τα ανοιχτά θέματα εκείνων των ημερών:«…Τμήματά μας εισήλθον Θεσσαλονίκη σήμερον 3ην μετά μεσημβρίαν. Λαός Θεσσαλονίκης έξαλλος από ενθουσιασμόν διατρέχει οδούς πόλεως εναγκαλιζόμενος αντάρτες. Εργοστάσια ηλεκτροφωτισμού και μύλος Αλλατίνι κατόπιν επεμβάσεως ΕΛΑΣ διασώθηκαν. Εστία εθνοπροδοτών ΧΑΝ παρέδωσε βαρύν οπλισμόν. Θα αναγκαστεί εις παράδοσιν. Τμήματά μας προσανατολίζονται προς δυτικόν τμήμα πόλεως για χτυπήματα. Γνώμη μας Μπακιρτζής με επιτελείο ομάδας φθάσει εις Θεσσαλονίκην…».
Οι Θεσσαλονικείς πανηγυρίζουν πια σ’ όλες τις συνοικίες.Σημαίες στα μπαλκόνια, χιλιάδες κόσμου στους δρόμους και παρελάσεις των απελευθερωτών στρατιωτικών τμημάτων του ΕΛΑΣ.Επίκεντρο των πανηγυρισμών στις 30 του Οκτώβρη αλλά και στις 2 του Νοέμβρη που γιορτάζεται επίσημα η απελευθέρωση ήταν η πλατεία Αγ. Σοφίας, όπου μπροστά στην είσοδο του περιβόλου της εκκλησίας τις αμέσως επόμενες μέρες στήθηκε ένα μνημείο των εκτελεσθέντων, το οποίο κατέστρεψαν «άγνωστοι» τον Φεβρουάριο του 1945, μετά τη Βάρκιζα.
Για τους επόμενους 2,5 μήνες η εξουσία θα περιέλθει στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ και η πόλη θα ζήσει σε συνθήκες πραγματικής ελευθερίας και λαϊκής κυριαρχίας. Επικεφαλής θα τεθεί εκλεγμένη Λαϊκή Επιτροπή, την τάξη θα αναλάβει η Εθνική Πολιτοφυλακή και επιτροπές θα διαχειρίζονται ζωτικούς τομείς της λειτουργίας της πόλης και των δημοτικών υπηρεσιών, την ύδρευση, τον επισιτισμό, τη συγκοινωνία κ.α. Μέχρι τις 17 Ιανουαρίου 1945, όταν ο E.Λ.A.Σ. θα αποσυρθεί μετά τη Συνθήκη της Βάρκιζας...
Η Θεσσαλονίκη γιορτάζει με σημαιοστολισμούς
Σύμφωνα με το άρθρο 1 του Π.Δ. 50/2016 (ΦΕΚ 81/Τεύχος Α/09-05-2016) καθιερώθηκε η 30η Οκτωβρίου, επέτειος της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, ως δημόσια εορτή τοπικής σημασίας για το Δήμο Θεσσαλονίκης.
Ως εκ τούτου, σήμερα θα πραγματοποιηθούν στο Δήμο Θεσσαλονίκης τα εξής:
α. Γενικός σημαιοστολισμός σε όλο το Δήμο από τις 8 το πρωί μέχρι τη δύση του ηλίου της ημέρας της εορτής.
β. Φωταγώγηση του δημοτικού καταστήματος και των λοιπών δημόσιων κτιρίων από τη δύση του ηλίου της ημέρας της εορτής μέχρι τις πρωινές ώρες της επομένης.
γ. 10:15 π.μ. Δοξολογία και επιμνημόσυνη δέηση στον Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου, Ομιλία του Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολου Τζιτζικώστα και του Δημάρχου Θεσσαλονίκης Ιωάννη Μπουτάρη.
δ. 11.00. Κατάθεση στεφάνων στο Ηρώο του Γ΄ Σώματος Στρατού, από τους:
Εκπρόσωπο του Πρωθυπουργού και της Κυβέρνησης, Στρατηγό Διοικητή Γ΄ Σώματος Στρατού,
Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας, Αντιπεριφερειάρχη Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης, Δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Γενικό Επιθεωρητή Αστυνομίας Βορείου Ελλάδος,
Συντονιστή Επιχειρήσεων Πυροσβεστικού Σώματος, Λιμενάρχη Κεντρικού Λιμεναρχείου Θεσσαλονίκης, Εκπροσώπους Νομικών Προσώπων που επιθυμούν να τιμήσουν την εκδήλωση