Ο Γεώργιος Τραπεζούντιος γεννήθηκε στο Χάνδακα της Κρήτης στις 3 Απριλίου 1395. Η επωνυμία «Τραπεζούντιος» έχει σχέση με το γεγονός ότι ο προ-προπάππος του είχε μεταναστεύσει στην Κρήτη από την Τραπεζούντα. Ο ίδιος ο Γεώργιος, πάντως, από τα πρωιμότερα έως το τελευταίο γραπτό του κείμενο, υπέγραφε ως “Georgius Trapesundius Cretensis”, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις με το όνομα “Georgius Trapesunda”. Στην Κρήτη ο Τραπεζούντιος πρέπει να απέκτησε καλές γνώσεις γραμματικής και ρητορικής, καθώς και κάποια κατάρτιση στη φιλοσοφία.
2. Στην Ιταλία
Ο Τραπεζούντιος πήγε στην Ιταλία ύστερα από πρόσκληση του Βενετού πατρικίου και ουμανιστή Francesco Barbaro, πιθανότατα τον Απρίλιο του 1416,όπου επιδόθηκε στη μελέτη της λατινικής γλώσσας. Μέσα σε λίγα χρόνια –όπως ο ίδιος ισχυριζόταν– γνώριζε άπταιστα λατινικά. Έτσι, στις αρχές του 1420, στη Βιτσέντσα αντικατέστησε τον απερχόμενο Francesco Filelfo στη διδασκαλία των λατινικών.
Στις αρχές του 1426, ο Τραπεζούντιος ασπάσθηκε το ρωμαιοκαθολικισμό∙ ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε μία παρότρυνση στα λατινικά για βοήθεια στην εμπόλεμη Κωνσταντινούπολη. Στα τέλη του ίδιου χρόνου, για άγνωστο σ’ εμάς λόγο, εκδιώχθηκε από τη Βιτσέντσα. Έτσι, επέστρεψε στη Βενετία, όπου άνοιξε ιδιωτικό σχολείο. Εκεί δίδαξε κι ελληνικά, αν και το βασικό αντικείμενο διδασκαλίας του ήταν τα λατινικά. Ανάμεσα στους –κατόπιν διάσημους– μαθητές του Κρήτα φιλοσόφου ήταν ο Pietro Barbo, μετέπειτα πάπας Παύλος Β΄. Ο Τραπεζούντιος, όμως, δεν ήταν ικανοποιημένος, κατά κύριο λόγο επειδή το επάγγελμα αυτό δεν του απέφερε επαρκείς οικονομικούς πόρους.
Στα τέλη του 1433 (ή τον Ιανουάριο του 1434), ο Τραπεζούντιος εξέδωσε το Rhetoricum libri V εισάγοντας για πρώτη φορά σε μείζονα κλίμακα τη βυζαντινή ρητορική παράδοση στη λατινική Δύση. Παράλληλα, το έργο του De Patribus orationis ex Prisciano compendium, προϊόν της διδασκαλίας του, υπήρξε το πιο δημοφιλές σύγγραμμά του κατά το 15ο αιώνα. Ήταν αφιερωμένο στον πρωτότοκο γιο του Ανδρέα.
3. Στην υπηρεσία του πάπα
Συγχρόνως, ο Francesco Barbaro προετοίμαζε το έδαφος για την είσοδο του Τραπεζουντίου στην υπηρεσία του πάπα. Σε επιστολή του με ημερομηνία 11 Μαΐου 1436 προς το Ludovico Trevisan –o οποίος ανήκε στο στενό περιβάλλον του πάπα Ευγενίου Δ΄– ο Barbaro συνιστούσε τη συμπερίληψη του Γεωργίου στους εκπροσώπους της ρωμαιοκαθολικής πλευράς εν όψει της επικείμενης συνόδου για την ένωση των Εκκλησιών. Παράλληλα, εσώκλειε στη δική του επιστολή και μία του Τραπεζουντίου, με τίτλο “De unione ecclesiarum”, ενδεικτική των φιλενωτικών προθέσεων και της αφοσίωσης του τελευταίου προς τον πάπα. Το 1437 ο Γεώργιος εγκαταστάθηκε στην Μπολόνια.
Την ίδια χρονιά, ο Τραπεζούντιος έγραψε επιστολή προς το Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο υπέρ της ένωσης των Εκκλησιών, τονίζοντας ότι, σε αντίθετη περίπτωση, τόσο η Ορθόδοξη όσο κι η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ήταν προορισμένες να καταστραφούν. Κατά το Μonfasani, η ενέργεια αυτή συνιστούσε παροχή υπηρεσιών προς τον πάπα, μολονότι ο Τραπεζούντιος δεν είχε ενταχθεί ακόμη στις τάξεις των παπικών αξιωματούχων.
Το πότε ακριβώς ο Τραπεζούντιος εισήλθε στην παπική Curia δεν είναι σαφές∙ κατά πάσα πιθανότητα, αυτό έγινε το καλοκαίρι του 1440. Πάντως, όταν ο Ευγένιος Δ΄ ήρθε στη Ρώμη, στις 28 Σεπτεμβρίου 1443, ο Τραπεζούντιος τον ακολούθησε 4 μήνες αργότερα μαζί με την υπόλοιπη παπική συνοδεία. Εγκαταστάθηκε εκεί και στις 7 Φεβρουαρίου 1444 ορκίστηκε αποστολικός γραμματέας. Συγχρόνως, διατηρούσε το αξίωμα του scriptor litterarum apostolicarum, από τo οποίo παραιτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 1450 υπέρ του νεότερου γιου του Ιακώβου.
Το Μάιο του 1452, ύστερα από σοβαρό διαπληκτισμό με τον Poggio Bracciolini, ο Τραπεζούντιος φυλακίστηκε για λίγες ημέρες∙ αποφυλακίσθηκε μόνο αφότου έγραψε επιστολή προς τον Poggio, ζητώντας συγχώρεση. Τελικά, στις 17 Ιουνίου 1452, έφυγε για τη Νάπολη.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι, ακόμα και μετά την ανάρρηση στον παπικό θρόνο του Νικολάου Ε΄, ο Τραπεζούντιος εξακολούθησε να υποστηρίζει την ιδέα της εκστρατείας για τη διάσωση της Κωνσταντινούπολης. Τον Οκτώβριο του 1452, από τη Νάπολη πλέον, έγραψε στον πάπα κάνοντας έκκληση για παροχή ενίσχυσης στην Κωνσταντινούπολη∙ κύριο επιχείρημά του ήταν ότι η πόλη αυτή αποτελούσε το σημαντικότερο προπύργιο της καθολικής χριστιανοσύνης ενάντια στους Τούρκους. Παράλληλα, με επιστολές του προς τον Αλφόνσο της Αραγονίας και το Φρειδερίκο Γ΄, πρότεινε την κατάκτηση των Αγίων Τόπων και την επανίδρυση του Λατινικού Βασιλείου της Ιερουσαλήμ.
4. Προσπάθειες για προσέγγιση του Μωάμεθ Β΄
Λίγο μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, τον Ιούλιο του 1453, ο Τραπεζούντιος έγραψε μία πραγματεία με τίτλο Περί της αληθείας της των Χριστιανών πίστεως, την οποία και απέστειλε στο Μωάμεθ Β΄. Βασική ιδέα στα γραφόμενά του είναι ότι ουσιαστικά δεν υπάρχει καμία διαφορά ανάμεσα στην Αγία Γραφή και το Κοράνι∙ οι όποιες αντιθέσεις είναι επιφανειακές και θα πρέπει να αποδοθούν στις διαφορές των γλωσσών ή σε δόλο ή σε αδυναμία κατανόησης του νοήματος των κειμένων. Πρότεινε, λοιπόν, τη σύσταση κοινής επιτροπής χριστιανών και μουσουλμάνων για τη μελέτη των ιερών κειμένων· μάλιστα, υποδείκνυε και τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να εργαστεί η επιτροπή. Παράλληλα, ζητούσε να κληθεί κι ο ίδιος για να συμμετάσχει στις εργασίες της. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή δεν είχε κάποιο αποτέλεσμα.
Το Νοέμβριο του 1465 ο Τραπεζούντιος επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη. Ο πάπας Παύλος Β΄ –που είχε ενθρονισθεί στις 31 Αυγούστου 1464– κάλυψε τα έξοδα του ταξιδιού του Τραπεζουντίου, το οποίο φαίνεται πως είχε στόχο τη δημιουργία ενός διαύλου επικοινωνίας με το σουλτάνο και τη στενότερη γνωριμία του τελευταίου με το χριστιανισμό με απώτερο –αν και ουτοπικό– σκοπό τον εκχριστιανισμό του. Στην Κωνσταντινούπολη, ο Τραπεζούντιος γνώρισε το Γεώργιο Αμιρούτζη και καθ’ υπόδειξη του τελευταίου μετέφρασε από τα λατινικά στα ελληνικά για το σουλτάνο το Introductio που είχε γράψει για τη λατινική μετάφραση της Αλμαγέστης του Πτολεμαίου. Για την Αλμαγέστη είχε γράψει και μία επιστολή αφιέρωσης στο Μωάμεθ Β΄, ενώ –αφότου επέστρεψε στη Ρώμη– αφιέρωσε και το Comparatio Platonis et Aristotelis στο σουλτάνο. Ο Γεώργιος εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη στις 18 Μαρτίου 1466.
Στις δύο επιστολές του –δηλαδή, εκείνες με τις οποίες αφιέρωνε την Αλμαγέστη και το Comparatio στο σουλτάνο– ο Τραπεζούντιος, εκτός των άλλων, παρείχε πολλές πληροφορίες για την πολιτική κατάσταση και τις διαφωνίες των χριστιανικών κρατών της Δύσης κι ευχόταν στο Μωάμεθ Β΄ να κατακτήσει όλο τον κόσμο∙ παράλληλα, τον καλούσε να καταλάβει την Ιταλία, με τη βεβαιότητα ότι δε θα συναντήσει σημαντική αντίσταση. Ως συνέπεια αυτών, ο Τραπεζούντιος φυλακίστηκε. Στη φυλακή έμεινε για 4 μήνες∙ κατόπιν –από τα μέσα του Φεβρουαρίου του 1467– τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Στην εξέλιξη αυτή θα πρέπει να συνέβαλε το ότι οι όποιες κατηγορίες για προδοσία υπέρ του Μωάμεθ Β΄, ή για αποστασία ή αίρεση, έμειναν αναπόδεικτες.
Μετά την αποφυλάκισή του, ο Τραπεζούντιος επιδίωξε να προσεγγίσει το Ματθαίο Κορβίνο, βασιλιά της Ουγγαρίας, επαινώντας τον, καθώς έλεγε ότι ήταν το μόνο προπύργιο της Ευρώπης ενάντια στους Τούρκους. Ο Monfasani θεωρεί ότι ο Τραπεζούντιος πίστευε ότι ο Κορβίνος θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ανάχωμα, μέχρι να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη και να προσηλυτίσει τον Οθωμανό σουλτάνο στο χριστιανισμό.
5. Ο θάνατος του Γεωργίου
Σχετικά με το έτος θανάτου του Τραπεζουντίου, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, κατά το Monfasani, η εκδοχή που τον τοποθετεί λίγο πριν από το 1484 είναι λανθασμένη τουλάχιστον κατά μία δεκαετία. Σύμφωνα με μαρτυρία του γιου του Ανδρέα, ο θάνατος του Κρήτα φιλοσόφου πρέπει να τοποθετηθεί μεταξύ των ετών 1472-1473.