Back to top

Ελένη Σκυλίτση Βενιζέλου: Η σπουδαία γυναίκα δίπλα στον μεγάλο ηγέτη της εποχής

06/06/2021 - 14:09

Λένε πως πίσω από κάθε σπουδαίο άνδρα κρύβεται μία σπουδαία γυναίκα. Στην ιστορία τα φώτα πέφτουν συνήθως στα κατορθώματα των ανδρών ξεχνώντας την επίσης σημαντική συμβολή των γυναικών. Αυτό το άρθρο είναι αφιερωμένο σε μία γυναίκα που συνέβαλλε με το δικό της τρόπο στην ιστορία αυτού του τόπου.  Πρόκειται για την σύζυγο του Έλληνα Κρητικού πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, Ελένη Σκυλίτση.

Ποια ήταν η Ελένη Σκυλίτση και ποια η εντύπωση της για τον Βενιζέλο

Η Ελένη Σκυλίτση καταγόταν από εύπορη οικογένεια της Χίου και μεγάλωσε στο Λονδίνο. Είχε μεγάλη επαφή με τον αριστοκρατικό κόσμο και απέκτησε πολύπλευρη και πλούσια εκπαίδευση. Δεν γνώριζε την ελληνική γλώσσα πολύ καλά, αλλά είχε μεγάλη αίσθηση πατριωτικού φρονήματος. Την 5η Σεπτεμβρίου 1910 θα άλλαζε η ζωή της, όταν για πρώτη φορά ο Βενιζέλος θα μιλούσε στην Πλατεία Συντάγματος ως πρωθυπουργός. Φάνηκε από την πρώτη στιγμή η ηγετική του μορφή, καθώς – πάρα το γεγονός ότι ο λαός φώναζε υπέρ Συντακτικής Βουλής – με τον λόγο του ο Βενιζέλος κατάφερε να αλλάξει αυτή την θέση του λαού και να τον πείσει για αναθεώρηση του Συντάγματος. Αυτή η στιγμή απέδειξε την ικανότητα να πάρει την Ελλάδα στα χέρια του και να την οδηγήσει σε λαμπρές μέρες. Η ομιλία αυτή δεν πέρασε απαρατήρητη, η δυναμική προσωπικότητα του εκσυγχρονιστή πολιτικού ενθουσίασε την Ελένη Σκυλίτση και αυτή η δημόσια εμφάνιση υπήρξε καθοριστική για τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε τον επιφανή πολιτικό. Σε μαρτυρία της αναφέρει:

Στο Λονδίνο, όπου βρισκόμουν με τη μητέρα μου, διάβασα έναν σημαντικό λόγο που είχε εκφωνήσει στην Αθήνα, με θέμα την εσωτερική πολιτική. Η δομή του λόγου ήταν ρωμαλέα, η σκέψη τόσο ευγενική και ανώτερη, που με συνάρπασε και χωρίς τον μαγνητισμό της παρουσίας του.

Η πρώτη γνωριμία

Η Ελληνίδα ομογενής τον συνάντησε το 1912 στο Λονδίνο, όπου είχε πάει ο Ελευθέριος Βενιζέλος για να διαπραγματευτεί το Βαλκανικό Σύμφωνο. Η πρώτη τους συνάντηση έγινε στην Ελληνική Μητρόπολη και λίγο αργότερα την ίδια μέρα επισκέφτηκε το σπίτι της μητέρας της, Έλενας. Από εκείνη την στιγμή άρχισε μια συνεχόμενη αλληλογραφία χωρίς να θέλει να εκφράσει τα αισθήματα της. Ο Βενιζέλος ήδη είχε χάσει την γυναίκα του, είχε δύο παιδιά, αλλά και ένα σοβαρό και δύσκολο πολιτικό πρόγραμμα που τον περίμενε, καθώς η Ελλάδα τότε βρισκόταν στο επίκεντρο των γεγονότων και πρωταγωνιστούσε στην διεθνή πολιτική σκακιέρα. Αυτό δεν εμπόδισε την Ελένη Σκυλίτση να ενημερώνεται και να στηρίζει τις επόμενες πολιτικές του κινήσεις. Εν τω μεταξύ, η Ελλάδα συνταρασσόταν από τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13. Ο Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός πλέον, υπέγραψε τη Συνθήκη Ειρήνης του Βουκουρεστίου ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Ρουμανία, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και την ηττημένη Βουλγαρία. Με τη συνθήκη αυτή δόθηκε τέλος στο Β’ Βαλκανικό Πόλεμο. Το ελληνικό κράτος σχεδόν διπλασιάστηκε σε έκταση και η Έλενα Σκυλίτση έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον κρυφό της έρωτα. Παράλληλα, στις αυτοβιογραφικές αναμνήσεις της σημειώνει μεταξύ άλλων: «Το πάθος με παρακινούσε να αφήσω τον εαυτό μου να παρασυρθεί, χωρίς να υπολογίσω τις συνέπειες και τις εμπλοκές».

Ελευθέριος Βενιζέλος και Ελένη Βενιζέλου | Πηγή εικόνας: wikipedia.com

Η στήριξη της Ελένης Σκυλίτση στις επιλογές Βενιζέλου

Το 1916 βρίσκει την Ελλάδα διχασμένη, με δύο αντίπαλες κυβερνήσεις, τη μία στη Θεσσαλονίκη υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την άλλη στην Αθήνα υπό την επιρροή του βασιλιά Κωνσταντίνου. Ο Βενιζέλος επέμενε ότι η Ελλάδα έπρεπε να ταχθεί στο πλευρό της Αντάντ και η Ελένη ξεκίνησε ένα «μαραθώνιο» στηρίζοντας τον πολιτικό και ενισχύοντας τον με κάθε τρόπο. Από το σπίτι της στο Λονδίνο ίδρυσε ένα κέντρο με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων και υλικών αγαθών με προορισμό την Ελλάδα. Συγκέντρωσε εφόδια για τις ανάγκες του στρατού, οργάνωσε εκδηλώσεις και εκθέσεις. Παράλληλα, έστειλε στη Θεσσαλονίκη, όπου Βενιζέλος είχε συγκεντρώσει στρατιά, φορτηγά με απαραίτητα εφόδια καθώς επίσης και ένα ασθενοφόρο, στο οποίο αναγραφόταν «Δωρεά Ελένης Σκυλίτση προς την εν Θεσσαλονίκην Εθνική Κυβέρνησιν».

Η χώρα μπήκε επίσημα στον Μεγάλο Πόλεμο τον Ιούνιο του 1917, με ενωμένους τον Εθνικό Στρατό και τον Στρατό Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη. Ακολούθησε το Συνέδριο της Ειρήνης των Παρισίων κι η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών το 1920. Αμέσως μετά την υπογραφή, έγινε απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου και το κόμμα του ηττήθηκε στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920. Η Ελένη Σκυλίτση από τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου βρισκόταν στην Ελλάδα και παρακολουθούσε τις συνταρακτικές εξελίξεις. Μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές αποφάσισε να ταξιδέψει στη Γαλλία. Ναύλωσε τη θαλαμηγό «Νάρκισσος» και ο Βενιζέλος αποφάσισε να την ακολουθήσει!

Δεν είχε πoτέ υποπτευθεί ότι η Ελένη Σκυλίτση τον αγαπούσε για εννέα ολόκληρα χρόνια

Στο δύσκολο ταξίδι, ο Βενιζέλος, απογοητευμένος από την πολιτική του αποτυχία, απομονώθηκε διαβάζοντας συνεχώς. Στη Νίκαια της Γαλλίας φιλοξενήθηκε στο σπίτι της Έλενας Ζερβουδάκη, η οποία του εκμυστηρεύτηκε τα ερωτικά αισθήματα που ένιωθε για αυτόν η Ελένη Σκυλίτση. Όπως σημείωσε η ίδια: «Ασφαλώς και είχε καταλάβει πως με ενδιέφερε, αλλά δεν είχε ποτέ του υποπτευθεί ότι τον αγαπούσα εννέα ολόκληρα χρόνια. […] Παρόλο που ήταν ευγνώμων που με έβρισκε πάντα πλάι του στις δύσκολες ώρες, παρόλο που γνώριζε τον θαυμασμό μου, περίμενε γράμματά μου και χαιρόταν όταν συναντιόμαστε, δεν είχε ποτέ σκεφτεί την πιθανότητα να γίνω η σύντροφος του που θα μοιραζόταν τις καλές και τις κακές μέρες, έτοιμη να δεχθεί τη γεμάτη αβεβαιότητα και περιπέτειες ζωή του». Ο Βενιζέλος βρισκόταν για άλλη μια φορά σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Ο πολιτικός του βίος ήταν αβέβαιος. Μπροστά του η εξορία και το μέλλον του δυσοίωνο. Η 1η Νοεμβρίου του 1920 ξημέρωνε με ήττα των Φιλελεύθερων. Ο Βενιζέλος δεν είναι καν βουλευτής. Έτσι, οδηγεί ται σε αυτοεξορία με το ηθικό του καταρακωμένο.

Η Ελένη Σκυλίτση, όμως, αποφάσισε να τον προσεγγίσει και ο Βενιζέλος τελικά ενέδωσε. Αποδέχτηκε με τη σειρά του τα αισθήματα που ένιωθε για τη δυναμική γυναίκα και με επιστολή που της έστειλε από το Σεν Ζαν ντε Λιζ, στις 5  Μαρτίου 1921, εκδήλωσε μια ξεκάθαρη, ζεστή και αισιόδοξη στάση: «Πόσες φορές δεν μου έρχεται η σκέψις τι ωραία θα ήτο, εάν όλα ήσαν ήδη τακτοποιημένα και αν ευρισκόμεθα μαζί εις τον εύμορφον τούτον τόπον». Μισό χρόνο αργότερα η αγάπη τους σφραγίστηκε με τα δεσμά του γάμου σε μια τελετή που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο στις 15 Σεπτεμβρίου 1921. Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Βενιζέλου τον αποκαλούν προικοθήρα, καθώς η Ελένη είχε μεγάλη περιουσία. Ο γάμος τους έγινε σε μια πολύ δύσκολη εποχή. Δύο χρόνια μετά, φεύγει και αυτή για το Παρίσι. Ήθελε να ακολουθήσει τον Ελευθέριο στην αυτοεξορία του.

Η Ελένη Σκυλίτση – Βενιζέλου και η προσφορά της στην Ελλάδα

Η Ελένη Σκυλίτση πότε δεν έκανε παιδιά, αλλά αυτή της η λαχτάρα την οδήγησε στο να δημιουργήσει το πρώτο μαιευτήριο. Αυτη η κλινική αποτέλεσε πρότυπο για δεκαετίες και κατάφερε να διώξει τα προβλήματα που αντιμετώπιζε μια γυναίκα κατά την διάρκεια μιας εγκυμοσύνης. Η κλινική εγκαινιάστηκε το 1933 και πήρε το όνομα «Έλενα-Μαρίκα Ηλιάδη». Η Ελένη Σκυλίτση – Βενιζέλου με την Μαρίκα Ηλιάδη ήταν στενές φίλες. Δυστυχώς, η Μαρίκα Ηλιάδη πέθανε κατά την διαδικασία του τοκετού, γεγονός που σόκαρε την Ελένη σε βαθμό τέτοιο που να ξεκινήσει την έρευνα και τις διαδικασίες εκείνες για την ίδρυση ενός πρότυπου μαιευτηρίου στην χώρα μας.

Το ζευγάρι θα εγκατασταθεί στο Παρίσι. Το 1924, σε ένα ταξίδι της στην Ελβετία, η Ελένη Σκυλίτση επισκέφθηκε ένα μαιευτήριο με τη συνοδεία του φίλου της  γιατρού – καθηγητή Ροσιέρ. «Τι κρίμα να μην έχει η Ελλάδα ένα τέτοιο νοσηλευτικό ίδρυμα!», σχολίασε εκείνος. Με έντονη τη συγκινησιακή φόρτισή της μετά τον θάνατο της φίλης της Μαρίκας Ηλιάδη, η Ελένη απαντά: «θα το έχει». Έτσι, αποφασίζει να δημιουργήσει ένα αντίστοιχο ίδρυμα στην Ελλάδα και, με την βοήθεια του Ροσιέρ, του αρχιτέκτονα G.Epitaux και του προέδρου του Ερυθρού Σταυρού, Αθανασάκη, ολοκληρώνεται το 1933 ένα νοσοκομειακό συγκρότημα το οποίο υπήρξε το αρτιότερο σε εξοπλισμό και ιατρικό προσωπικό στα Βαλκάνια.

Μεγάλη ήταν η προσφορά της και στα Χανιά, καθώς εκεί ίδρυσε το Βενιζέλειο Στάδιο, το Βενιζέλειο Ωδείο και τις παιδικές εξοχές Αγίων Αποστόλων, ενώ προσέφερε υποτροφίες σε Χανιώτες φοιτητές για σπουδές στο εξωτερικό. Η συμβολή της ήταν επίσης σημαντική στο Πατριωτικό Ίδρυμα Περίθαλψης Προσφύγων και στο Υδραγωγείο Μουρνιών.

Ο τραυματισμός της Ελένης Σκυλίτση κατά την απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου

Στις 6 Ιουνίου του 1933 ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η Ελένη Σκυλίτση επισκέπτονται τον Στέφανο και την Πηνελόπη Δέλτα στο σπίτι τους στην Κηφισιά. Στην επιστροφή τους περίμενε μια ακόμη ενέδρα θανάτου. Έπειτα από πυροβολισμούς, αυτός και η Ελένη τραυματίστηκαν. Σύμφωνα με την Λιλίκα Νάκου, η οποία υπήρξε ιδιαιτέρα γραμματέας της Σκυλίτση, ένα τραύμα από αυτή την επίθεση την ταλαιπωρούσε συχνά: «Η κυρία Βενιζέλου έπεσε επάνω στον άνδρα της και τον προστάτεψε με το σώμα της. Μια σφαίρα τη χτύπησε στον μηρό και μια στα οπίσθια. Τη μια σφαίρα δεν μπορούσαν να τη βγάλουν και υπέφερε πάντα με την αλλαγή του καιρού».

Η Ελένη Σκυλίτση πέθανε στις 7 Σεπτεμβρίου του 1957 σε ένα ξενοδοχείο, ωστόσο ο θάνατός της δεν ανεφέρθηκε ιδιαίτερα στα μέσα της εποχής. Το πώς βίωσε το ρόλο της δίπλα στον σπουδαίο πολιτικό περιγράφεται λεπτομερώς στο βιβλίο της «Στη σκιά του Βενιζέλου».

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:

Η γυναίκα που δέχτηκε σφαίρες για να προστατεύσει τον άνδρα της. Έλενα, η γενναιόδωρη και γενναία σύζυγος του Ε. Βενιζέλου για την οποία τον κατηγόρησαν ως προικοθήρα. Ανακτήθηκε από: https://www.mixanitouxronou.gr/i-gynaika-pou-dexthike-sfaires-gia-na-pro... (τελευταία πρόσβαση 14/3/2020)

Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος» Χανίων. Ανακτήθηκε από https://www.venizelos-foundation.gr/el/ (τελευταία πρόσβαση 14/3/2020)

Ανδρουλάκης Μ. (2015). Ταξίδι μέλιτος. Εκδόσεις Πατάκη