Αριστοτέλης Βαλαωρίτης: Επικός ποιητής του αρματολισμού και προπάππος του Νάνου..

Ποιητής, συγγραφέας, δισέγγονος του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.

Γεννημένος το 1921 στη Λωζάννη της Ελβετίας, το 1944 δραπέτευσε στην Αίγυπτο όπου συνάντησε τον Σεφέρη, ο οποίος ήταν γραμματέας της ελληνικής πρεσβείας στο Κάιρο.

Ποιος ήταν ο Βαλαωρίτης

Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ένας από τους πλέον σημαντικούς νεοέλληνες ποιητές γεννήθηκε στην Μαδουρή, την μικρή ιδιόκτητη νησίδα της οικογένειας του, στις 2 Αυγ. του 1824 και εκεί άφησε την τελευταία του πνοή στις 24 Ιουλίου του 1879. Φοίτησε στην Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας και παρακολούθησε νομικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων όπου το 1848 αναγορεύεται διδάκτωρ της Νομικής.

Πνεύμα ανήσυχο περιόδευσε πεζός σχεδόν όλη την Ευρώπη μελετώντας τον πολιτισμό των διαφόρων χωρών. Με τον τίτλο “Στιχουργήματα” δημοσιεύει στην Γενεύη το 1847 την πρώτη του ποιητική συλλογή.

Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879) ήταν επικός ποιητής του αρματολισμού – ένας από τους πιο διακεκριμένους Επτανήσιους ποιητές του 19ου αιώνα-και πολιτικός.
Γεννήθηκε στην Αγία Μαύρα Λευκάδας τον Ιούνιο του 1824 και βαπτίστηκε (Μόσχος – Αριστοτέλης) στις 2 Σεπτεμβρίου στον Ιερό Ναό του Παντοκράτορος. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στη Λευκάδα και στην Κέρκυρα. Φοίτησε (1838-1841) στην Ιόνιο Ακαδημία και ακολούθως ταξίδεψε στο ελεύθερο Ελληνικό κράτος και στην Ιταλία. Ύστερα πήγε στο Ελβετικό κολλέγιο στη Γενεύη(1842-1844) , με κηδεμόνα τον Εϋνάρδο. Το 1844 έλαβε το Baccalauraet ès letters et ès sciences. Στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου γράφτηκε στη νομική σχολή (1844-1846), αλλά για λόγους υγείας μετέβη στην Πίζα στην Ιταλία και σπούδασε νομικά. Το 1848, στις 16 και 22 Μαΐου αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Δικαίου. Το επάγγελμα του δικηγόρου όμως δεν το εξάσκησε ποτέ. Αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στην ποίηση.

Μετά από συχνά ταξίδια που πραγματοποιούσε στη Βενετία, γνωρίστηκε με τον Αιμίλιο Τυπάλδο, την κόρη του οποίου, Ελοΐζα, παντρεύτηκε στις 10 Ιουνίου 1852. Στις 9 Αυγούστου 1857 απέκτησε ένα γιο, τον Αιμίλιο, ο οποίος σπούδασε στην Ιένα φιλολογία και φυσιολογία αλλά πέθανε στη Μαδέρα από φυματίωση. Επίσης στις 18 Μαρτίου 1869 την κόρη του Όλγα Αναστασία Άννα. Τέλος, μια ακόμα κόρη του γεννημένη το 1870 στη Λευκάδα, η Ναθαλία, πέθανε στις 15 Οκτωβρίου 1875. Συνολικά από το γάμο του απέκτησε επτά παιδιά.

Η πολιτική του δράση στην Ιόνιο Βουλή

Από αρκετά νωρίς ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης εμπλέχθηκε στην πολιτική, και το 1857 εξελέγη στην Ιόνιο Βουλή, τασσόμενος με το κόμμα των Ριζοσπαστών και αγωνιζόμενος για την ένωση των Ιονίων νήσων με την Ελλάδα.

Στα πλαίσια της ενωτικής κίνησης των Ιταλών και της ίδρυσης διαφόρων κομιτάτων τα οποία σαν αντανάκλαση των Ιταλικών ενεργειών θα προκαλούσαν ανάλογα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στη Βαλκανική, ιδρύεται από τον Βαλαωρίτη στη Λευκάδα παρόμοιο κομιτάτο. Ο Βαλαωρίτης μετέβη στην Ήπειρο και τον Ιούνιο του 1862 στο Μαυροβούνιο ως εκπρόσωπος κομιτάτων, μεταφέροντας χρήματα υπέρ του αγώνος των Μαυροβουνίων.

Η πολιτική του δράση μετά την Ένωση

Μετά δε την ένωση, στάλθηκε ως αντιπρόσωπος των Επτανήσων στην Ελληνική Εθνοσυνέλευση. Διακρίθηκε με τη δήλωση που έκανε ότι οι συντοπίτες του θα συνεργάζονταν χωρίς προτίμηση για το ένα ή το άλλο κόμμα με το καταλληλότερο ή ικανότερο πρωθυπουργό αλλά και το πιο ανιδιοτελή. Εκλέχθηκε δύο φορές (1865, 1868) βουλευτής με το κόμμα του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, αλλά κρατήθηκε μακριά από την ενεργό πολιτική και απέρριψε τρεις κυβερνητικές προτάσεις για ανάληψη υπουργικών χαρτοφυλακίων. Η αντίδρασή του στη φορολογική αφομοίωση των Επτανήσων με το φορολογικό σύστημα του Ελληνικού κράτους-έλεγε σε μια ομιλία του: «Το φορολογικόν σύστημα επαχθέστατο εν Ελλάδι δεν δύναται να εφαρμοσθή παρ΄ημίν» Μέριμνά του είναι η ενότητα του Ελληνικού έθνους γι’ αυτό προβάλει μέσα από τις ομιλίες του στο κοινοβούλιο ,την προσήλωση στο θεσμό της μοναρχίας, ως παράγοντα εξισορρόπησης .

Έτσι πολύ καλή ήταν η ιδιωτική και δημόσια σχέση που είχε με τον βασιλιά Γεώργιο. Οι διαβόητες για τη νοθεία τους εκλογές του 1868,οι αυθαιρεσίες της κυβερνητικής παράταξης κατά την επικύρωση των αποτελεσμάτων από τη βουλή, καθώς κι ένα επεισόδιο ανάμεσα στον ποιητή και τους αδελφούς Ιακωβάτους (στη συνεδρίαση της 5ης Ιουνίου 1868, ο Βαλαωρίτης δεν θα διστάσει να ραπίσει τον Χαράλαμπο Τυπάλδο-Ιακωβάτο ενώ αντάλλαξε και γρονθοκοπήματα με τον Γεώργιο Τυπάλδο-Ιακωβάτο.)  Kατέληξε σε αποδοκιμασία της Βουλής για το άτομό του.

Και ως μέλος της Ελληνικής Βουλής συνεχίζει να δρα για την προώθηση των εθνικών δικαίων. Στα τέλη του 1866 γίνεται μέλος της ‘’Κεντρικής υπέρ των Κρητών Επιτροπής’’ χρηματίζοντας και γραμματέας αυτής. Τέλη Σεπτεμβρίου του 1868 κατέρχεται μυστικώς στην Κρήτη.

Η μετά την απόσυρση του Βαλαωρίτη από την πολιτική δράση

Απογοητευμένος από τα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας αποσύρθηκε στο νησί Μαδουρή(26), όπου ασχολήθηκε με την συγγραφή ποιημάτων και ιστορικών μελετών. Πέθανε στις 24 Ιουλίου του 1879 λόγω καρδιακής προσβολής.

Ο Βαλαωρίτης υπέρμαχος του Μεγαλοϊδεατισμού

Δεν ήταν μόνο η ποίηση που αντανακλούσε τη μεγαλοϊδεατική εθνική ιδεολογία. Στις πολιτικές του ομιλίες, μαχόμενος τον ‘’μικροελλαδισμό’’, προβάλλει την άποψη πως , «η κατάρτσησις του Ελληνικού Βασιλείου υπήρξεν ο πρώτος θεμέλιος λίθος και ουχί το οικοδόμημα της μεγάλης Ελληνικής Εθνότητος» .

Και σε άλλο λόγο του, «Συμπυκωθέντες ήδη εντός στενοτάτου κύκλου, αγανακτούμεν,πάσχομεν ως εκ δυσπνοίας, η ατμόσφαιρα της ελευθέρας Ελλάδος, δεν αρκεί πλέον να διαθρέψει τους πνεύμονάς μας». Το εθνικό αυτό ιδεώδες και μεγαλείο δεν θα μπορούσε να υπηρετηθεί καλύτερα, από την απουσία κοινωνικών συγκρούσεων, έλεγε: «Παρήλθεν ο καιρός των κοινωνικών επαναστάσεων. Ο κόσμος όλος προβαίνει σήμερον εις την κατάκτησιν του μέλλοντος,ουχί διά των όπλων(…)Πας εμφύλιος σπαραγμός, πάσα διατάραξις της δημοσίας τάξεως,ισοδυναμεί με σεισμόν, κλονίζοντα τα θεμέλια του Εθνικού μεγαλείου».

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ποίησης του Βαλαωρίτη-επιρροές

Τα γνωρίσματα του ποιητικού του έργου ήταν: ο πραγματισμός, η αφηγηματικότητα, η ιστορική, εθνοκεντρική, πατριδολατρική και λανθανόντως μεγαλοϊδεατική θεματική, η ρητορικότητα, η ροπή προς τον διδακτισμό, η εμποτισμένη από το δημοτικό τραγούδι της ηπειρωτικής Ελλάδας γλώσσα.

Ως προς τη χρήση της ιστορίας στην ποίηση του, «εξαντλείται στην ιστορική στιγμή: η ποίησή του πηγαίνει να συναντήσει τα ιστορικά πρόσωπα, τα οποία προέρχονται κυρίως από το μαρτυρολόγιο των ηρώων του 1821». Ο ίδιος δεν αυτοπροσδιοριζόταν ως ρομαντικός, αλλά ως ιστορικός. Είχε διαλέξει την «πραγματολογική ιστορία για βάση της ποιητικής του έμπνευσης.  Όμως αυτή η προσέγγιση από τον ίδιο του έργου του δεν εμπόδισε «την κυριαρχία του ρομαντικού ιστορισμού στην ποίησή του».

Ως προς το πραγματολογικό υλικό του αυτό δεν σχετίζεται με την προσωπική ζωή του ποιητή, με τη σύγχρονή του κοινωνική πραγματικότητα της Λευκάδας και του ελεύθερου κράτους. (33)Τα θέματά του αντλούνται από την Επαναστατική και προεπαναστατική εποχή, την Λατινοκρατία, τους αγώνες των κλεφτών, των αρματολών και των Σουλιωτών. «Οι ήρωες ενεργούν μέσα σε ένα κλίμα αφύσικα υψωμένο (…)

Κυρίαρχο μέτρο στην ποίησή του είναι ο δημοτικός ομοιοκατάλληκτος δεκαπεντασύλλαβος, ο οποίος στα τελευταία του ποιήματα εγκαταλείπεται.

Ο Βαλαωρίτης είναι από τους πρώτους λογοτέχνες που θεματογραφεί ηθογραφικά στοιχεία στην Ελληνική λογοτεχνία .

Η ποίησή του ήταν πάντοτε γραμμένη στη δημοτική, οι πρόλογοι όμως και τα σχόλια που τα συνόδευαν γραμμένα στην καθαρεύουσα. Αυτή η αντίθεση τεκμηρίωνε έστω και έμμεσα την πεποίθησή του πως η δημοτική αδυνατούσε να εκφράσει βαθύτερες έννοιες.

Η κατασκευή του ‘’Εθνικού’’ ποιητή

Στην περίπτωση του Βαλαωρίτη ο τίτλος του ‘’εθνικού ποιητή’’ δόθηκε διότι «αντλούσε σχεδόν αποκλειστικά τα θέματά του από τη νέωτερη ελληνική ιστορία και επειδή υπερασπίστηκε την εθνική ιδέα όχι μόνο με το λόγο του αλλά και εμπράκτως».

Όμως με δεδομένο πως και άλλοι ποιητές και πεζογράφοι της εποχής του αντλούσαν από το ίδιο υλικό, η Έρη Σταυροπούλου, εξηγεί πως η διάκριση αυτή του Βαλαωρίτη οφειλόταν α) στη δημοτική γλώσσα που χρησιμοποίησε –θελκτικό στοιχείο για το ακροατήριό του μα που άρμοζε και με το «ήθος και τη φωνή των διαφόρων ηρώων του» β)στο πάθος και το τραγικό μεγαλείο με το οποίο πρόβαλε τους ήρωές του. Γ) η συγκυρία επέτεινε όλα αυτά Κι έτσι ήταν επακόλουθο οι κριτικοί να επισημάνουν «διαρκώς θετικά», αυτά τα δεδομένα, «αναδεικνύοντας τον Βαλαωρίτη στον εγκυρότερο ποιητικό εκφραστή της Μεγάλης Ιδέας. Το 1906 συστήνεται επιτροπή με σκοπό την διεξαγωγή εράνου για την κατασκευή προτομής προς τιμήν , όπως αναφέρεται , του ‘’εθνικού ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.

Με πληροφορίες από Wikipedia και Τα Νεα