Ο ρωσικός στόλος των Ορλώφ καταναυμαχεί τον οθωμανικό στόλο στο ακρωτήριο του Τσεσμέ, ανατολικά της Χίου.
Με την έναρξη του ρωσο-τουρκικού πολέμου το 1768 η Ρωσία έστειλε μια ισχυρή μοίρα του στόλου της Βαλτικής σε μια αποστολή στη Μεσόγειο προκειμένου να δημιουργήσει αναταραχή και να αποτραβήξει οθωμανικά στρατεύματα από το μέτωπο και κυρίως τον ισχυρό τους στόλο από τη Μαύρη θάλασσα, όπου οι ρωσικές άμυνες ήταν ασθενείς. Στο έργο αυτό, η Μεγάλη Αικατερίνη εμπιστεύθηκε τον εξ απορρήτων, αρχισυνωμότη στην ανατροπή του συζύγου της (τσάρου Πέτρου του 3ου ) και εραστή της, κόμη Αλέξεϊ Ορλώφ, άνδρα δραστήριου, πολεμιστού και ωραίου.
Ο Ορλώφ κατηύθυνε τον στόλο και στρατό (υπό τη διοίκηση των ναυάρχων Γκριγκόρυ Σπιρίντωφ και Τζον Έλφινστοουν) αρχικά στην Κρήτη και στη Μάνη, όπου ξεσήκωσε επαναστάσεις που απελευθέρωσαν τον Μωριά και το μεγαλύτερο μέρος της Κρήτης και στη συνέχεια κινήθηκε προς το Αιγαίο. Η συνάντηση με τον εχθρικό στόλο έγινε στα στενά της Χίου όπου τα 12 ρωσικά πολεμικά αντιμετώπισαν τα 28 τουρκικά, 13 γαλέρες και 32 ελαφρύτερα σκάφη.
Η σύγκρουση κράτησε τρείς μέρες και με την απώλεια ενός πολεμικού (Sv. Evstafii), τριών πυρπολικών και 550-600 ανδρών κατέστρεψαν ολόκληρο τον τουρκικό στόλο (69 πλοία και άνω των 8,000 ανδρών). Η νίκη του ρωσικού στόλου στο Τσεσμέ συνέπεσε με την αποφασιστική νίκη του στρατού στη μάχη του ποταμού Λάργα, στη Μολδοβλαχία. Ήταν η μεγαλύτερη καταστροφή του τουρκικού στόλου από την ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571) αλλά όχι και η τελευταία.
ο Ρώσος ναύαρχος Γκριγκόρυ Αντρέγιεβιτς Σπυριντώφ, πρωτεργάτης της νίκης στο Τσεσμέ (μουσείο Ερμιτάζ)
Η νίκη πιστώθηκε στον Ορλώφ που έλαβε τίτλους με σημαντικότερο τον «Τσεσμένσκυ», προκάλεσε ανάταση ηθικού των Ρώσων, έκρηξη επαναστάσεων πολλών χριστιανικών και μειονοτικών ομάδων εντός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και εξασφάλισε την παραμονή και κυριαρχία των Ρώσων στο Αιγαίο για άλλα πέντε χρόνια. Με τη λήξη του πολέμου, οι Ρώσοι αποχώρησαν αφήνοντας τους Έλληνες στη μοίρα τους.