Έξι μήνες κι έξι μέρες άντεξε το Πορτ Άρθουρ στην πολιορκία των Γιαπωνέζων. Στις 2 Ιανουαρίου του 1905, παραδόθηκε. Ταπεινωμένος στον Ειρηνικό, ο τσάρος Νικόλαος Β’ ξεκινούσε μια από της χειρότερες χρονιές στην πολυκύμαντη ιστορία της Ρωσίας. Είχε ανέβει στον θρόνο στα 1894, χρονιά σημαδιακή, καθώς τα στρατεύματα του αυτοκράτορα της Ιαπωνίας Μουτσιχίτο έκαναν απόβαση στην Κίνα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, την είχαν νικήσει.
Η Κίνα έχασε την Κορέα και τη Φορμόζα. Κι έπρεπε να πληρώσει τεράστια αποζημίωση στους νικητές. Για να βρουν τα απαραίτητα χρήματα, οι Κινέζοι άρχισαν να πουλάνε γη. Η Ρωσία αγόρασε το Πορτ Άρθουρ στη χερσόνησο Λιάο Τουνγκ της Μαντζουρίας, στα ΒΑ της Κίνας.
Ο τσάρος Νικόλαος οχύρωσε το Πορτ Άρθουρ κι επέκτεινε ως εκεί τον υπερσιβηρικό σιδηρόδρομο, περνώντας τον μέσα από τη Μαντζουρία. Έτσι, όμως, ερχόταν σε σύγκρουση με τα ιαπωνικά συμφέροντα στον Ειρηνικό, όπου έβαζε πόδι. Οι κινήσεις του αποτελούσαν πρόκληση για τον αυτοκράτορα Μουτσουχίτο, που είχε κάθε λόγο να ανησυχεί, καθώς στον ωκεανό έκοβε βόλτες ο τσαρικός «στόλος του Ειρηνικού». Τα συμφέροντα Ρώσων και Ιαπώνων κυρίως συγκρούονταν στην Κορέα και στην Μαντζουρία.
Η σύγκρουση του γιαπωνέζικου στόλου με τον ρωσικό ήταν τρομερή: Η ναυμαχία έγινε στις 8 Φεβρουαρίου του 1904 και κατέληξε σε θρυλική νίκη για τους Ιάπωνες. Με τον στόλο του τσάρου να αναπαύεται στον βυθό του ωκεανού.
Η ιαπωνική απόβαση στο Πορτ Άρθουρ ξεκίνησε με τυμπανοκρουσίες στις 26 Ιουνίου του 1904. Άρχισε στενή πολιορκία. Οχυρωμένοι από στεριά και θάλασσα, οι Ρώσοι άντεξαν όλες τις επιθέσεις. Την 1η Αυγούστου, όμως, οι Ιάπωνες πήραν τις προχωρημένες γραμμές άμυνας κι έσφιξαν τον κλοιό. Αλλεπάλληλα κύματα Γιαπωνέζων ρίχνονταν καθημερινά ενάντια στην οχυρωμένη πόλη κι αποκρούονταν με βαριές απώλειες.
Επί ολόκληρους πέντε μήνες το Πορτ Άρθουρ αντιστεκόταν στις εφόδους και η άμυνά του έγινε πρωτοσέλιδο θέμα για τον παγκόσμιο Τύπο, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι σ’ ολόκληρο τον κόσμο παρακολουθούσαν τις εξελίξεις με θαυμασμό. Ο ηρωισμός δεν ήταν αρκετός για να σωθούν οι Ρώσοι, καθώς η ασφυκτική πολιορκία από στεριά και θάλασσα δεν επέτρεπε τον ανεφοδιασμό τους. Η Ρωσία ήταν πολύ μακριά για να τους βοηθήσει. Την Κυριακή, 2 Ιανουαρίου του 1905, υπογράφτηκε η συμφωνία της παράδοσης. Δέκα μέρες αργότερα, ο Ιάπωνας στρατηγός Τόγκι έμπαινε στην πόλη. Στην Αγία Πετρούπολη, όμως, ο τσάρος είχε άλλα να τον απασχολούν.
Η πείνα και η λαϊκή δυσφορία έφεραν την εξέγερση που εξελίχθηκε σε επανάσταση. 100.000 διαδηλωτές βάδισαν προς τα χειμερινά ανάκτορα της Αγίας Πετρούπολης την Κυριακή, 9 Ιανουαρίου. Η τσαρική φρουρά άνοιξε πυρ. Εκατοντάδες σκοτώθηκαν. Η μέρα αυτή έμεινε στην ιστορία με το όνομα «Ματωμένη Κυριακή». Κι ο τσάρος εξέλαβε την εξέγερση ως ευκαιρία να ξεκινήσει άγρια τρομοκρατία.
Ταυτόχρονα, επιδίωξε να πάρει μια ρεβάνς από τους Ιάπωνες. Δεν του βγήκε. Στο Μούκδεν (σημερινό Σεν Γιαγκ, πρωτεύουσα της Μαντζουρίας), η ρωσική αμυντική γραμμή κατέρρευσε στις 10 Μαρτίου, ενώ Ρώσοι και Ιάπωνες μέτρησαν 120.000 νεκρούς στο πεδίο της μάχης.
Ο τσάρος αποτόλμησε μια ακόμα κίνηση: Έβγαλε στον Ειρηνικό ωκεανό τον ρωσικό στόλο της Βαλτικής. Ο Μουτσουχίτο του έστειλε τον ναύαρχο Τόγκο, επικεφαλής του ιαπωνικού στόλου. Οι δυο στόλοι συναντήθηκαν στη θάλασσα της Τσουσίμα, ανάμεσα στην Ιαπωνία και την Κορέα. Η ναυμαχία έγινε στις 27 Μαΐου του 1905 και κατέληξε σε συντριβή των Ρώσων. Ο πόλεμος τέλειωσε εκεί. Ο Μουτσουχίτο είχε κάθε λόγο να είναι ευχαριστημένος. Όχι, όμως κι ο Νικόλαος.
Λίγες μόνο μέρες μετά την πανωλεθρία στη θάλασσα της Τσουσίμα, τον Ιούνιο του 1905, κάποιοι αξιωματικοί έδωσαν στους ναύτες του θωρηκτού Ποτέμκιν να φάνε το σάπιο κρέας που υπήρχε στο πλοίο, αντί να το πετάξουν. Η ανταρσία ξέσπασε βίαιη, οι αξιωματικοί βρέθηκαν στη θάλασσα, οι ναύτες εξέλεξαν δική τους ηγεσία, όρισαν κυβερνήτη τον σημαιοφόρο Αλεξέγεβιτς και ύψωσαν κόκκινη σημαία, ιδρύοντας πλωτή κομμούνα. Ο Αλεξέγεβιτς οδήγησε το θωρηκτό στην Οδησσό, όπου ξεκίνησε γενική απεργία, ενώ κόκκινη σημαία σήκωσε και το εκεί αγκυροβολημένο θωρηκτό Ποβιεντονοσίετς.
Ήταν 29 Ιουνίου του 1905, όταν ανοιχτά της Οδησσού φάνηκε ο τσαρικός στόλος με επικεφαλής τον ναύαρχο Κρούγερ. Απέκλεισε το λιμάνι. Το Ποβιεντονοσίετς παραδόθηκε. Η απεργία εκφυλίστηκε. Το Ποτέμκιν διέσπασε τον αποκλεισμό και βγήκε στ’ ανοιχτά. Περιπλανήθηκε μερικές μέρες στη Μαύρη θάλασσα και κατέληξε στην Κονστάντζα της Ρουμανίας. Το πλοίο παραδόθηκε στις εκεί αρχές. Η πλωτή κομμούνα έζησε δέκα μέρες. Το φθινόπωρο ξέσπασαν νέες απεργίες. Τον Οκτώβριο, στην Πετρούπολη ιδρύθηκε το πρώτο σοβιέτ (συμβούλιο) των εργατών. Πρόεδρός του έμελλε να εκλεγεί ο Λέων Τρότσκι. Τον Νοέμβριο, ο Λένιν επέστρεψε στη Ρωσία απ’ όπου είχε φύγει το 1900. Τον επόμενο χρόνο δημιουργήθηκε η Δούμα, το πρώτο κοινοβούλιο στην ιστορία της Ρωσίας.