Ήταν 10 Δεκεμβρίου του 1990 όταν εννέα βορειοηπειρώτες μην αντέχοντας άλλο την ζωή στο καταπιεστικό σταλινικό κράτος της Αλβανίας αποφασίζουν να διασχίσουν τον ηλεκτροφόρο φράχτη που χώριζε την Ελλάδα από την Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας. Εκεί οι εννέα βορειοηπειρώτες δέχονται τα πυρά των συνοριοφυλάκων οι οποίοι έχουν εντολή να πυροβολούν αδιακρίτως με αποτέλεσμα το θάνατο τεσσάρων εξ αυτών.
Σήμερα οι βορειοηπειρώτες τιμούν αυτούς του νεκρούς όπως τιμούν και τον Γιάννη Παππά επίσης από το χωριό Αλύκο που δολοφονήθηκε όταν υπηρετούσε στον Αλβανικό στρατό καθώς και τον Φίλιππα Μπολάνο από το χωριό Κρανιά που και αυτός δολοφονήθηκε όταν υπηρετούσε στον Αλβανικό Στρατό.
Ακολουθεί το χρονικό των δολοφονιών και αυτά που ακολούθησαν σε μια σχεδόν άγνωστη στην Ελλάδα ιστορία του βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού.
ΔΕΥΤΈΡΑ 10-12-1990
Εννέα νέοι άνθρωποι από το χωριό Αλύκο, αποφάσισαν να δραπετεύσουν για την Ελλάδα. Στα σύνορα γίνονται αντιληπτοί από τους Αλβανούς φρουρούς που είχαν την εντολή να πυροβολούν εν ψυχρό. Από το «γάζωμα» των Αλβανών στρατιωτών πέφτουν νεκροί οι.: Θύμιος Μάσιος, Βαγγέλης Μήτρος, Θανάσης Κώτσης και Αηδόνης Ράφτης.
ΤΡΊΤΗ 11-12-1990
Το πρωί φτάνει η θλιβερή είδηση στο χωριό. Ο θρήνος και η αγανάκτηση είναι απερίγραπτη. Αυθόρμητα όλος ο κόσμος συγκεντρώθηκε στο κέντρο του χωριού. Περίπου 200 άτομα ξεκινούν για τα σύνορα όπου απείχαν 6 ώρες πεζοπορία. Στο δρόμο κατέλαβαν κρατικά αυτοκίνητα ακόμα και τρακτέρ. Οι αρχές που δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση το πλήθος να φτάσει στα σύνορα, μετέφεραν τα πτώματα στη γέφυρα του Μπουγάζι.
ΤΕΤΆΡΤΗ 12-12-1990
Την Τετάρτη το πρωί – για όσους έχουν την επίγνωση εκείνων των συνθηκών – συνέβη κάτι το ασύλληπτο, 3.000 κάτοικοι του Αλύκου και των γύρο χωριών με λάβαρα τα φέρετρα των νεκρών παιδιών, αλλά και ελληνικές σημαίες φτιαγμένες πρόχειρα με υφάσματα των εθνικών χρωμάτων, απευθύνεται με πορεία προς τους Αγίους Σαράντα.
Είναι πρωτοφανές. Για πρώτη φορά μετά από 45 χρόνια δικτατορίας στην Αλβανία, γίνεται μαζική διαδήλωση κατά του καθεστώτος. Ακούγονται συνθήματα όπως «Κάτω η δικτατορία», «Ραμίζ Αλία είσαι δολοφόνος», κ.α.
Στρατός και αστυνομία με βαρύ οπλισμό, ακόμα και τανκ, αλλά και πολίτες πιστή του καθεστώτος, είχαν δημιουργήσει φράγμα στα στενά της Γκιάστας για να εμποδίσουν την προέλαση στους Αγίους Σαράντα.
Ακολούθησε μάχη πετροπόλεμου για περίπου 45 λεπτά. Οι δυνάμεις του καθεστώτος βλέποντας ότι χάνουν έδαφος άρχισαν να πυροβολούν. Τραυματίστηκαν αρκετοί, και το πλήθος δεν υποχωρούσε. Μετά τον σοβαρό τραυματισμό του Δ. Μάνου, επικράτησε η άποψη των ψυχραιμότερων για υποχώρηση.
Η Αλυκιώτες αποχαιρέτησαν τα παιδιά τους με πόνο αλλά και περηφάνια! Έδωσαν λόγο για νέους αγώνες, νεκροί και ζωντανοί!
.