Back to top

Οι Χριστιανοί ζουν στην Τουρκία για 2 χιλιετίες, αλλά το μέλλον τους είναι αβέβαιο..

21/11/2019 - 20:19

Υποσχόμενος να προστατέψει τους Χριστιανούς, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέφερε στα ΜΜΕ κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο πως θα ανακατασκευάσει τις εκκλησίες που καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στην Συρία.

Με αυτή του τη δήλωση, ο κ. Ερνογάν ίσως να ήλπιζε πως θα κατευνάσει τις ανησυχίες της Δύσης για την ευαλωτότητα των Χριστιανών στην χώρα του.

Το ποσοστό των Χριστιανών στην Τουρκία μειώθηκε από περίπου 25% το 1914 σε λιγότερο από 0,5% σήμερα.

Οπως γράφω στο πρόσφατο βιβλίο μου για τις θρησκευτικές μειονότητες στην Τουρκία και τη Γαλλία, οι διεθνείς εκδηλώσεις και τα εγχώρια πολιτικά συμφέροντα βελτίωσαν τη θέση των Χριστιανών τη δεκαετία του 2000.

Ωστόσο, το σημερινό διεθνές και εγχώριο πλαίσιο κάνει το μέλλον τους να φαντάζει αβέβαιο.

Σημαντικό κέντρο της Χριστιανοσύνης

Οι Χριστιανοί έχουν ζήσει στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται η σύγχρονη Τουρκία από τον πρώτο αιώνα που αναδύθηκε ο Χριστιανισμός.
Πολλοί Χριστιανοί κατάφεραν να διαφύγουν από τις διώξεις στην Ιερουσαλήμ, να κινηθούν βόρεια και να εγκατασταθούν σε πόλεις ανά την δυτική, κεντρική και νοτιοανατολική Τουρκία.

Κάποιοι εκ των Χριστιανών Αποστόλων ταξίδεψαν ή ακόμα και εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της Τουρκίας. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνεται ο Απόστολος Παύλος, ο Απόστολος Πέτρος και ο Απόστολος Ιωάννης. Ο Απόστολος Πέτρος ίδρυσε μία από τις πρώτες χριστιανικές εκκλησίες και ο Απόστολος Ιωάννης φέρεται να είχε πάει την Παρθένο Μαρία στην Εφεσο, η οποία βρίσκεται δύο μίλια νοτιοδυτικά του σημερινού Σελτσούκ, στην Επαρχία της Σμύρνης, στην δυτική Τουρκία.

Η Κωνσταντινούπολη και η Αντιόχεια ήταν δύο από τα πέντε κέντρα της Χριστιανοσύνης μαζί με την Ρώμη, την Αλεξάνδρεια και την Ιερουσαλήμ. Η Κωνσταντινούπολη έχει υπάρξει εδώ και πολύ καιρό το σπίτι για τον μεγαλύτερο καθεδρικό ναό στον κόσμο, την Αγία Σοφία.

Από την κατασκευή της τον 6ο αιώνα έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453, η Αγία Σοφία ήταν το θρησκευτικό κέντρο του Χριστιανισμού της Ανατολής και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το σπουδαίο αυτό κτίριο μετατράπηκε σε τζαμί κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας των Οθωμανών, ενώ έγινε μουσείο το 1935, από τη στιγμή δηλαδή που η Τουρκία έγινε κοσμικό κράτος.

Σήμερα, η Αγία Σοφία παραμένει κορυφαίος προορισμός για τους Χριστιανούς και τους Μουσουλμάνους ανά τον Κόσμο.

Οι Χριστιανοί κατά τα Οθωμανικά χρόνια

Υπό τους Οθωμανούς, οι οποίοι κυριάρχησαν στην Τουρκία και την γύρω περιοχή από το 1299 έως το 1923, η κυβέρνηση υιοθέτησε ένα πολύ-νομικό σύστημα για να διαχειριστεί την θρησκευτική πολυμορφία.\

Ενώ την εξουσία κατείχαν οι Μουσουλμάνοι, είχε παραχωρηθεί δικαστική αυτονομία στις αναγνωρισμένες θρησκευτικές μειονότητες, συμπεριλαμβανομένων των Χριστιανών. Τους επιτρεπόταν να λαμβάνουν αποφάσεις επί των αστικών ζητημάτων όπως ο γάμος και η κληρονομιά με τους δικούς τους θρησκευτικούς νόμους.

Οι Χριστιανοί, ωστόσο, είχαν κατώτερη θέση σε σχέση με τους Μουσουλμάνους κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ήταν αναγκασμένοι να πληρώνουν έναν ειδικό φόρο. Ωστόσο, σε σύγκριση με τις θρησκευτικές μειονότητες στην Ευρώπη, οι Οθωμανοί Χριστιανοί αντιμετωπιζόταν με ανοχή.

Με την αποδυνάμωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ξεκίνησε τον 18ο αιώνα, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις σταδιακά χρησιμοποίησαν τον εξαναγκασμό για να εξασφαλίσουν τα δικαιώματα των χριστιανικών μειονοτήτων και τις χρησιμοποιούσαν ως δικαιολογία για να επεμβαίνουν στην εσωτερική πολιτική της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Για να ισχυροποιήσουν τη θέση τους έναντι της Ευρωπαϊκής στρατηγικής, οι Οθωμανοί σουλτάνοι εφάρμοσαν νέες μεταρρυθμίσεις κατά τον 19ο αιώνα. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις παραχωρούσαν ίσα δικαιώματα στους Χριστιανούς

Ωστόσο, η εποχή των μεταρρυθμίσεων δεν κράτησε πολύ. Κατά την διακυβέρνηση του Οθωμανού σουλτάνου Αμντουλχαμίντ ΙΙ, από το 1876 έως το 1909, οι Χριστιανοί ένιωσαν αποξενωμένοι από τις πανισλαμιστικές πολιτικές που επεδίωκαν την ενότητα των μουσουλμάνων σε παγκοσμίως. Αυτός ήταν ένας αναχωρητισμός σε σχέση με τους προκατούχους σουλτάνους που εφάρμοζαν την αρχή της ισότητας ανάμεσα στους Μουσουλμάνους και τους Χριστιανούς

Οι Νεότουρκοι, μία ομάδα ρεφορμιστών που ανέτρεψε τον Αμντουλχαμίντ ΙΙ και ανέλαβε την εξουσία του Οθωμανικού κράτους από το 1909 έως το 1918, υιοθέτησε μία νέα μορφή τουρκικού εθνικισμού που περιλάμβανε διακρίσεις ενάντια στις μη τουρκικές εθνότητες και τις θρησκευτικές μειονότητες. Οι πολιτικές αποκλεισμούς έφτασαν τόσο μακριά ώστε να προκαλέσουν την σφαγή των Χριστιανών Αρμένιων κατά του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι Χριστιανοί στο κράτος της Τουρκίας

Μετά την αποσύνθεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά την ήττα της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το κράτος της Τουρκίας ήταν αυτό που την αντικατέστησε. Το νέο κράτος εγγυήθηκε την προστασία των δικαιωμάτων των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων κατά τη Συνθήκη της Λωζάνης.

Ωστόσο, οι Χριστιανοί βίωναν τον αποκλεισμό στην Τουρκία, ειδικά κατά τη διάρκεια των πολιτικών συγκρούσεων με μη μουσουλμανικές χώρες.

Το 1942, το τουρκικό κράτος επέβαλε υψηλούς φόρους στις μη μουσουλμανικές μειονότητες. Απέλασε όσους δεν ήταν σε θέση να πληρώσουν φόρους σε στρατόπεδα εξαναγκαστικής εργασίας στην ανατολική Τουρκία.
Κατά τη δεκαετία του 1960, στην κορύφωση της διαμάχης με την Ελλάδα αναφορικά με το καθεστώς στο νησί της Κύπρου, το τουρκικό κράτος κατάσχεσε κάποιες περιουσίες που ανήκαν σε ιδρύματα μη μουσουλμανικών κοινοτήτων.

Αργότερα το 1971, έκλεισε την Θεολογική Σχολή της Χάλκης, ένα σημαντικό σχολείο για τους Ελληνορθόδοξους Χριστιανούς στα Πριγκηπόννησα στη Θάλασσα του Μαρμαρά.Η ιστορική Θεολογική της Χάλκης του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Φωτογραφία Θεολογική Σχολή Χάλκης.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, το καθεστώς των Χριστιανών βελτιώθηκε λόγω των προσπαθειών της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν κέρδισε τις εκλογές του 2002 και χρησιμοποίησε την υποψηφιότητα της Τουρκίας για να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης ως ευκαιρία για να επεκτείνει τις πολιτικές και ατομικές ελευθερίες. Αυτή η κίνηση βοήθησε τον Ερντογάν να ισχυροποιήσει τη θέση του σε σχέσε με τους γραφειοκρατικούς θεσμούς εξουσίας, όπως ο στρατός.

Οι μεταρρυθμίσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης που πραγματοποιήθηκαν αυτή την εποχή βελτίωσαν επίσης τις θρησκευτικές ελευθερίες των Χριστιανών. Το κράτος επέστρεψε τις περιουσίες τους που είχαν κατασχεθεί μετά τη δεκαετία του 1960, η κατασκευή εκκλησιών έγινε συγκριτικά ευκολότερη και ο δικαίωμα δημοσιεύσεων και τηλεοπτικών προβολών στην μητρική γλώσσα επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει όλες τις μειονότητες

Πριν τις μεταρρυθμίσεις, μόνον οι Αρμένιοι και οι Ελληνες Χριστιανοί, μαζί με τους Εβραίους, είχαν το δικαίωμα δημοσιεύσεων και τηλεοπτικών προβολών στην γλώσσα τους.

Η μείωση της ανοχής

Οι συνθήκες που παρήγαγαν τις μεταρρυθμιστικές στιγμές κατά τη δεκαετία του 2000 άλλαξαν δραστικά κατά τη δεκαετία του 2010.
Ο Ενρτογάν αντέστρεψε τις φιλελεύθερες πολιτικές που κάποτε είχε εφαρμόσει και βάδισε σε ένα λαϊκίστικο απολυταρχικό μονοπάτι. Ο αναδυόμενος λαϊκίστικος εθνικισμός άλλαξε την μεταρρυθμιστική στάση έναντι των Χριστιανικών μειονοτήτων.

Σήμερα, οι θεωρίες συνομωσίας αναφορικά με τις μη μουσουλμανικές μειονότητες κυριαρχούν στην δημόσια σφαίρα. Στη ρίζα αυτών των θεωριών, οι Χριστιανοί απεικονίζονται ως συνεργάτες των ξένων δυνάμεων που σκοπό έχουν να υποτιμήσουν την τουρκική ταυτότητα.

Ο Αντριου Μπράνσον, ιερέας των ΗΠΑ που ζούσε στην Τουρκία για πάνω από δύο δεκαετίες, συνελήφθη ως προδότης των Οκτώβριο του 2016 και απελευθερώθηκε μόνο μετά την παρέμβαση των ΗΠΑ τον Οκτώβριο του 2018.

Οι διάλογοι, οι οποίοι είναι συχνά μέρος της δημόσιας συζήτησης, όπως η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, κάνει τους Χριστιανούς να νιώθουν πως η κληρονομιά τους παραβλέπεται.

Η Τουρκία είναι μια σημαντική χώρα για την ιστορία του Χριστιανισμού, ωστόσο το μέλλον της χριστιανικής παρουσίας στην Τουρκία, πιστεύω, βρίσκεται υπό απειλή.