Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του Διεθνούς Συνεδρίου για τη Θρησκευτική Διπλωματία με θέμα «Η Θρησκεία στον Σύγχρονο Κόσμο: Προκλήσεις και Προοπτικές για τον Διάλογο και την Ειρήνη» που υλοποιήθηκε με πρωτοβουλία του περιοδικού «Foreign Affairs The Hellenic Edition», σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και υπό την αιγίδα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών καθώς και του υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος.
Στο συνέδριο συμμετείχαν περισσότεροι από 32 ομιλητές που ανέλυσαν σημαντικά θέματα, όπως τον ρόλο της Εκκλησίας ως παράγοντας ειρήνης και αλληλεγγύης, την προσφυγική κρίση, τις επιπτώσεις της θρησκευτικής καταπίεσης, την αναγκαιότητα προάσπισης της θρησκευτικής ελευθερίας αλλά και το Ουκρανικό Αυτοκέφαλο.
Ο γόρδιος δεσμός της ειρήνης δεν λύνεται με το σπαθί του Μεγαλέξανδρου
Οι εργασίες του συνεδρίου άνοιξαν με το μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, στο οποίο επισημάνθηκε μεταξύ άλλων, ότι «αι θρησκείαι οφείλουν να αναπτύξουν την ειρηνοποιητικήν των λειτουργίαν αποτελεσματικώτερα, και επαναλαμβάνομεν ότι ‘Βία και πόλεμος εν ονόματι της θρησκείας και του Θεού είναι βία και πόλεμος κατά της θρησκείας και του Θεού’. Πρέπει αι θρησκείαι να παύσουν να δίδουν ευπρόσδεκτα επιχειρήματα εις τους αρνητάς της πίστεως και εις όσους αρέσκονται να ταυτίζουν την θρησκείαν με τας αρνητικάς της πτυχάς. Είναι απαράδεκτον, εκπρόσωποι των θρησκειών να εμφανίζωνται ως κήρυκες φανατισμού, να αναρριπίζουν την φλόγα του μίσους και να επιτρέπουν, ελαφρά τη καρδία, να χρησιμοποιούνται από διαφόρους επιτηδείους δι’ αλλοτρίους, μη ειρηνικούς, σκοπούς».
Υπενθύμισε μάλιστα, ότι «εν όψει των εκρήξεων θρησκευτικού φονταμενταλισμού, της ωμής βίας, της καταστροφής θρησκευτικών μνημείων, της επαπειλουμένης ή και εν εξελίξει ‘συγκρούσεως των πολιτισμών’, των διωγμών κατά των θρησκευτικών μειονοτήτων και της στυγνής καταπατήσεως της θρησκευτικής ελευθερίας, η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη, 2016) κατεδίκασε τας νοσηράς αυτάς εκφάνσεις της θρησκευτικότητος και εξήρε την σημασίαν του διαθρησκειακού διαλόγου και την συμβολήν του εις την ειρήνην».
«Ορθώς ελέχθη ότι ο γόρδιος δεσμός της ειρήνης δεν λύνεται με το σπαθί του Μεγαλέξανδρου. Η ειρήνη είναι αιώνιο πρόβλημα και καθήκον ανεκτέλεστο, δεν εξασφαλίζεται ποτέ για πάντα και απαιτεί αδιάκοπο αγώνα. Είμαστε ‘καταδικασμένοι’ στον αγώνα και στην αγωνία για την ειρήνη. Η ημετέρα Μετριότης επαινεί και στηρίζει πάσαν ειλικρινή πρωτοβουλίαν διά την ειρήνην, αγωνίζεται δε αδιαλείπτως διά τον διάλογον των θρησκειών και διά την ενδυνάμωσιν της συμβολής των εις την καταλλαγήν και την αλληλεγγύην» ανέφερε, σε άλλο σημείο του μηνύματός του, ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Η σπουδαιότητα της θρησκευτικής διπλωματίας
Εκ μέρους της κυβέρνησης και προσωπικά του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, χαιρετισμό απηύθυνε ο γ.γ. Δημόσιας Διπλωματίας και Θρησκευτικών Υποθέσεων, Κωνσταντίνος Αλεξανδρής, ο οποίος, μεταξύ άλλων, επισήμανε ότι «η σπουδαιότητα της θρησκευτικής διπλωματίας, τόσο ως μέσου πρόληψης όσο και ως μέσου επίλυσης διαφορών, έχει γίνει αντιληπτή σε διεθνές επίπεδο. Γι’ αυτό και όλο και πιο συχνά αποτελούν αντικείμενο διακρατικών συναντήσεων, διμερών και πολυμερών, ζητήματα που άπτονται της προστασίας θρησκευτικών ελευθεριών, του ρόλου της θρησκείας, της συμβολής και δημιουργίας συνθηκών διαλόγου μεταξύ των θρησκειών, της ανάγκης προστασίας δοκιμαζόμενων θρησκευτικών κοινοτήτων κ.λπ.», είπε μεταξύ άλλων και πρόσθεσε:
«Είμαι στην ευχάριστη θέση να πω ότι στον τομέα της θρησκευτικής διπλωματίας, η Ελλάδα υπήρξε πρωτοπόρος. Από τη σύσταση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, δηλαδή πολύ πριν γίνει ευρύτερα αντιληπτή η σημασία της θρησκευτικής διπλωματίας, η Ελληνική Πολιτεία παρακολουθεί αδιάλειπτα τα θέματα αυτά. Και τούτο οφείλεται σε λόγους ιστορικούς, πολιτικούς και γεωγραφικούς. Αναφέρω τους βασικότερους εξ αυτών: Το βαθύ αποτύπωμα της Ορθοδοξίας στην ελληνική κουλτούρα, ως ζώσα παράδοση. Η επιρροή της βυζαντινής παράδοσης και η συνέχεια στον χρόνο του γένους των Ρωμαίων, όπως αντανακλάται μέχρι τις μέρες μας στη λειτουργία των πρεσβυγενών -ελληνορθόδοξων όπως και επισήμως ονομάζονται- Πατριαρχείων. Ο κεντρικός ρόλος της Εκκλησίας στη ζωή των Ελλήνων της Διασποράς. Η γεωγραφική θέση της χώρας σε ένα σταυροδρόμι ηπείρων, πολιτισμών και θρησκειών. Η επί αιώνες συμβίωση με πληθυσμούς με διαφορετικό θρησκευτικό και πολιτισμικό υπόβαθρο. Όλα τα παραπάνω στοιχεία καθιστούν μάλλον αυτόματη και αυτονόητη την ενεργό ενασχόληση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με τις θρησκευτικές υποθέσεις.
Έχοντας λοιπόν μια συσσωρευμένη εμπειρία, η Ελλάδα είναι σε θέση να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε συναφή θέματα που απασχολούν τόσο την περιοχή μας, όπως η προστασία των δοκιμαζόμενων σήμερα χριστιανικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή, όσο και τη διεθνή κοινότητα εν γένει, όπως ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός και η τρομοκρατία. Για τα ζητήματα αυτά έχουν αναπτυχθεί και αναπτύσσονται διάφορες διεθνείς πρωτοβουλίες. Ωστόσο, η προστιθέμενη αξία του εν προκειμένω ρόλου της χώρας μας στη θεματική αυτή έγκειται στο γεγονός ότι το ενδιαφέρον μας δεν είναι εφήμερο και περιστασιακό, δεν έχει –για τους πληθυσμούς της περιοχής- αρνητικό ιστορικό πρόσημο. Αντιθέτως είναι γνήσιο και διαρκές, διότι ακριβώς είμαστε κομμάτι της περιοχής αυτής και συνεπώς οι υποθέσεις αυτές μας αφορούν άμεσα. Είναι άμεσα συνυφασμένες με τη δική μας ασφάλεια και ευημερία».
Η Ορθοδοξία, κλειδί για τη συνοχή της Ελλάδας στην κρίση
Το σεβασμό του για τη σημασία της Ορθοδοξίας για τον ελληνικό πολιτισμό και τον ελληνικό λαό εξέφρασε ο Αμερικανός Πρέσβης στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ τονίζοντας ότι «η Ορθοδοξία διατήρησε τον Ελληνισμό μέσα στην οθωμανική κατοχή και υπήρξε το κλειδί για τη συνοχή της ελληνικής κοινωνίας κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης».
Ο κ. Πάιατ υπογράμμισε ότι η θρησκευτική ελευθερία είναι θεμελιώδης αμερικανική αξία και καθολικό ανθρώπινο δικαίωμα και γι’ αυτό σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου η θρησκεία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη δημόσια ζωή, είναι σημαντικό να υπάρχει ένας ανοικτός και ειλικρινής διάλογος.
Εξήρε δε τον ρόλο που διαδραμάτισε η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία στην ενίσχυση των δεσμών των δύο λαών και στη σύνδεση της ελληνοαμερικανικής Διασποράς με την πατρίδα, ενώ για μία επιπλέον φορά τάχθηκε στο πλευρό του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του κ. Βαρθολομαίου, το εγκώμιο του οποίου έπλεξε για «τη σταθερή του δέσμευση για διαθρησκειακό διάλογο».
Τέλος, δεν άφησε ασχολίαστο το ουκρανικό ζήτημα, με επανάληψη της άποψής του ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν βαθύτατα για τις παραβιάσεις της θρησκευτικής ελευθερίας στην κατεχόμενη από τη Ρωσία Κριμαία», ενώ υπενθύμισε ότι η χώρα του «συνεχίζει να υποστηρίζει το δικαίωμα του ουκρανικού λαού να καθορίσει τον τρόπο λατρείας του».
Σημείωσε μάλιστα ότι «η Ρωσία χρησιμοποιεί τη θρησκεία ως μέρος μιας υβριδικής στρατηγικής, ως εργαλείο για την επίτευξη των πολιτικών της στόχων και τη διάδοση ψευδών αφηγήσεων και αντιλήψεων».
Στις δηλώσεις του μάλιστα στήριξε τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο και την Ιερά Σύνοδο, που τάχθηκαν υπέρ της ουκρανικής αυτοκεφαλίας.
«Οι θρησκείες και οι Εκκλησίες, παράγοντες ειρήνης, καταλλαγής και αλληλεγγύης»
Ο πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Τσελαλίδης, εκ μέρους του Προκαθημένου της Ελλαδικής Εκκλησίας κ. Ιερωνύμου, τόνισε μεταξύ άλλων ότι «η Ελλάδα είναι η χώρα που γέννησε από την αρχαιότητα τις αξίες εκείνες τις πανανθρώπινες για την ειρήνη, την αλληλεγγύη, την ελευθερία, τη Δημοκρατία. Θα πρέπει, λοιπόν, η χώρα μας να καλλιεργήσει και να δημιουργήσει μια πολυεπίπεδη και πολυδιάστατη πολιτική, προκειμένου να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην επίλυση διενέξεων πολεμικών – τρομοκρατία, μετανάστες, πρόσφυγες – για να μπορέσει με αυτόν τον τρόπο να συμβάλλει στη δημιουργική θεώρηση όλων των πτυχών αυτών των κρίσιμων ζητημάτων, να εφεύρει και να καλλιεργήσει τρόπους για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών, θρησκευτικών, πολιτιστικών, στις διάφορες κοινότητες Μέσης Ανατολής για ειρηνική συνύπαρξη, αξιοπρέπεια και αμοιβαία κατανόηση».
Ακολούθησε η εισαγωγική ομιλία της Ελισάβετ Προδρόμου, επισκέπτριας αναπληρώτριας καθηγήτριας στη Σχολή Φλέτσερ του Πανεπιστημίου Tufts, στη Βοστώνη, με θέμα «Ο Θεός, ήπια ισχύς, και γεωπολιτική: θρησκευτική διπλωματία στις σύγχρονες διεθνείς σχέσεις».
«Οι θρησκείες και οι Εκκλησίες, παράγοντες ειρήνης, καταλλαγής και αλληλεγγύης» ήταν το θέμα που ανέπτυξε ο μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, ενώ ο «ρόλος των θεσμών και της κοινωνίας των πολιτών», αναπτύχθηκε από τον π. Roberto Cherubini, της Κοινότητας του Sant ‘ Egidio.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Θεολογικής ΕΚΠΑ, Κώστας Ζάρρας, μίλησε για το «Pax religiosa, Pax cultura, και πολιτική (πολιτικοί;)», ενώ η Βασιλική Σταθοκώστα, επίκουρος καθηγήτρια στο Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ, έκλεισε την πρώτη ημέρα του συνεδρίου με την ανάπτυξη του θέματος «Βαθύτερα αίτια και αφορμές για τη στασιμότητα στον δρομολογιακό και διαθρησκειακό διάλογο».
Η θρησκευτική υπηρεσία των Ενόπλων Δυνάμεων
Στη σχέση της Θρησκευτικής Υπηρεσίας των Ενόπλων Δυνάµεων µε την διπλωµατία αναφέρθηκε ο Ταξίαρχος π. Νικόλαος Γουρδούπης, διευθυντής του Σώματος των Στρατιωτικών Ιερέων (ΓΕΕΘΑ). Ο ίδιος επισήμανε ότι η Εκκλησία προσπαθεί να ασκεί µια διπλωματία, η οποία θα συνδράμει την πολιτεία στη θετική δράση και παρέμβαση της χώρας στα διεθνή δρώμενα και θα προωθεί δράσεις ήπιας πολιτικής, σε συνεργασία µε τα υπάρχοντα δίκτυα του «Οικουμενικού Ελληνισμού», έτσι ώστε να παρεμβαίνει εποικοδομητικά στο διεθνή χώρο.
Με πληροφορίες από το ΑΠΕ-ΜΠΕ/ethnos.gr