Back to top

Δημήτρης Δαλιάνης: Ο Έλληνας της Αμερικής που αγνοείται η τύχη του από το 1944

30/05/2020 - 14:24

Γράφει ο Μανώλης Κασσώτης

Η περασμένη Δευτέρα ήταν αφιερωμένη στους Αμερικάνους που έδωσαν τη ζωή τους για τα ιδεώδη της ελευθερίας των λαών. Μεταξύ αυτών υπήρξαν δεκάδες Δωδεκανήσιοι που θυσίασαν τη ζωή τους, όχι μόνο για την ελευθερία των λαών αλλά και για την απελευθέρωση των νησιών τους και την ενσωμάτωση τους με τη μητέρα πατρίδα.

Πολλές φορές όμως, στην εξιστόρηση των πολεμικών γεγονότων οι απώλειες αναφέρονται μόνο σε αριθμούς και είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε πως πίσω από τους αριθμούς βρίσκονται άνθρωποι και πως πίσω απ’ τον καθένα απ’ αυτούς βρίσκονται εκείνοι που τον αγαπούν και τον περιμένουν.

Σήμερα παρακολουθούμε τα πολεμικά γεγονότα από την τηλεόραση και η επαναλαμβανόμενη εικόνα αμβλύνει την εντύπωση της φρίκης και σιγά - σιγά απονεκρώνει μέσα μας το αίσθημα της συμπόνιας για τον συνάνθρωπο. Δεν συνδέουμε πια την εικόνα ή την είδηση με την αγωνία και τον οδυρμό της μάνας, με τη φρίκη της ορφάνιας, με τον ατέλειωτο πόνο εκείνων που θρηνούν για τον πατέρα, για τον αδερφό, για τον ακριβό γιο που έχασαν.

Δημήτρης Δαλιάνης
Ο Δημήτρης Δαλιάνης ήταν ο πρωτογιός του Ευθυμίου Δαλιάνη από την Εύβοια και της Μαρίας Παντελή από την Κάρπαθο. Φοιτητής ήταν ακόμη όταν κλήθηκε να υπηρετήσει στον Αμερικανικό στρατό το 1942. 

Εντάχθηκε στην 89η Μεραρχία και έκαμε επί ένα χρόνο την στρατιωτική του εκπαίδευση κάτω από σκληρές συνθήκες, που ίσως του ’δωσαν πρόγευση του πολέμου κι οπωσδήποτε έκαμαν πιο έντονη τη νοσταλγία για τους γονείς και τ’ αδέλφια του.

Στις 4 Αυγούστου 1944, ο Δημήτρης Δαλιάνης έχασε τη ζωή του στη Γαλλία
Στις 4 Αυγούστου 1944, ο Δημήτρης Δαλιάνης έχασε τη ζωή του στη Γαλλία

«Δεν βρίσκω λόγια να περιγράψω πόση χαρά δοκίμασα παίρνοντας γράμμα από το σπίτι μας», γράφει στην αδελφή του που τα είχε  φυλάξει ευλαβικά όλα τα γράμματά του. Μαντεύει τη λαχτάρα και την αγωνία της μάνας του και προσπαθεί να την καθησυχάσει: «Μη στενοχωριέσαι μάνα για μένα, το φαγητό και το κρεβάτι μου είναι καθαρό και εδώ στο Spring Colorado το τοπίο είναι τόσο ωραίο, που πολλοί έρχονται για διακοπές».

Και προς επιβεβαίωση, της στέλνει κάρτες που απεικονίζουν φυσικές ομορφιές. Θέλοντας να της δώσει κουράγιο, σε κάθε γράμμα του, της υπόσχεται πως τον «άλλο μήνα» θα πάρει άδεια να τους επισκεφθεί. Δέκα μήνες πέρασαν, μέχρι να πραγματοποιηθεί η επιθυμία του. Όταν, κάποτε, προσβλήθηκε από τον «Πυρετό του Βουνού» και μπήκε στο νοσοκομείο, δεν το ’γραψε στη μητέρα του, τ’ άφησε στην κρίση της αδελφής του να το χειριστεί.

Ως πρωτογιός ενδιαφέρεται για όλη του την οικογένεια. Στενοχωριέται για τον πατέρα του που δουλεύει μόνος στο οπωροπωλείο, χωρίς τη βοήθεια των παιδιών του. Χαίρεται για τον αδελφό του Νίκο που δουλεύει σε κυβερνητική υπηρεσία1  και απαλλάχτηκε από τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Στενοχωριέται για τον μικρότερο αδελφό του Μηνά που κλήθηκε να υπηρετήσει, αλλά χαίρεται που εκπαιδεύεται με κυβερνητικά έξοδα στο Stanford University και θα γίνει αξιωματικός σε θέματα κατασκοπείας και πληροφοριών. Δείχνει ιδιαίτερη αγάπη στα παιδιά της αδελφής του (η Μαρίνα άρχισε να πηγαίνει στο σχολείο και ο πιο μικρός Βασίλης θέλει να φορέσει τη στρατιωτική στολή του θείου του). Αναφέρεται με σεβασμό στον γαμπρό του (Dr Emanuel Demeur), τον οποίο αποκαλεί doctor. Με την ίδια αγάπη συμπαραστέκεται στον αγαπημένο γιο και η οικογένεια: με  γράμματα σχεδόν καθημερινά, με μικρά δώρα δηλωτικά της μεγάλης τους έγνοιας και της αγάπης τους.

Shreveport LA
Μετά από ένα χρόνο εκπαίδευσης, η 89η Μεραρχία ήταν έτοιμη για τον πόλεμο. Δεν είχε όμως αποφασιστεί αν θα πολεμούσε στο Ιταλικό μέτωπο, για το οποίο είχε ειδικά εκπαιδευτεί, ή στον Ειρηνικό. Γι’ αυτό, τον Νοέμβριο 1943, η Μεραρχία πήγε στο Shreveport LA, για εκπαίδευση στο ημιτροπικό περιβάλλον της εκβολής του ποταμού Mississippi, σε πολεμικές επιχειρήσεις τροπικών περιοχών.

Αλλά μόλις τελείωσε η εκπαίδευση στο Shreveport, αποφασίστηκε ότι η 89η Μεραρχία θα έπαιρνε μέρος στην απόβαση της Νορμανδίας και τον Φεβρουάριο του 1944, στάλθηκε στο Camp Roberts CA για περαιτέρω εκπαίδευση. Στην California του δόθηκε η ευκαιρία να συναντήσει τον Μηνά στο Stanford University. Τον Απρίλιο του 1944, μόλις τελείωσε η εκπαίδευση στο Camp Roberts, πήρε άδεια για να δει τους δικούς του στο Σικάγο. Θά’ταν η τελευταία φορά που τον έβλεπαν ζωντανό.

Μέλη της 2ης Μεραρχίας, στην οποία υπηρετούσε ο Δημήτρης Δαλιάνης, σε πολεμική επιχείρηση στη Γαλλία
Μέλη της 2ης Μεραρχίας, στην οποία υπηρετούσε ο Δημήτρης Δαλιάνης, σε πολεμική επιχείρηση στη Γαλλία

 Τον Μάιο του 1944 η 89η Μεραρχία μετακινήθηκε στον Ατλαντικό με προορισμό την Ευρώπη. Η διοίκηση της Μεραρχίας εγκαταστάθηκε στο Camp Butner NC, ο Δαλιάνης και οι περισσότεροι στρατιώτες πήγαν στο Fort George MD. Η Μεραρχία δεν πήρε μέρος στον πόλεμο, αλλά αναπλήρωνε με έμψυχο υλικό τις απώλειες των αμερικανικών μεραρχιών που πολεμούσαν στην Ευρώπη.

Στο Fort George επικρατούσε πολεμική ατμόσφαιρα, τα γράμματα περνούσαν από λογοκρισία. Με λίγες γραμμές έπρεπε να πουν στους δικούς τους ότι «είναι καλά, τρώνε καλά και τους δίνουν και τσιγάρα δωρεάν», τίποτε για τον προορισμό τους. Το βράδυ της 6ης Ιουνίου ανακοινώθηκε η απόβαση στη Νορμανδία κι ήταν εύκολο για τους δικούς τους να μαντέψουν τον προορισμό τους. Στις 20 Ιουνίου, προτού αναχωρήσει για την Ευρώπη, ο Δημήτρης έστειλε το τελευταίο του γράμμα από την Αμερική.

Στις 21 Ιουνίου, του γράφει η αδελφή του: «Διαβάζοντας το γράμμα σου, κατάλαβα ότι βρίσκεσαι στην Ανατολική Ακτή με προορισμό την Ευρώπη». Δύο μέρες αργότερα, στις 23 Ιουνίου, συνεχίζει: «Η μητέρα ήλθε και έφερε το γράμμα σου. Το διαβάσαμε και νιώσαμε μεγάλη χαρά. Πριν από τρεις εβδομάδες είδε ένα όνειρο και πιστεύει ότι σε τρεις μήνες θα τελειώσει ο πόλεμος.

Ήδη κάνει σχέδια να νοικιάσει το Trianon ή το Aragon2  για να γιορτάσουμε την επιστροφή σου» και επανερχόμενη στην πραγματικότητα συνεχίζει: «Αγόρι μου, προσεύχομαι να σφραγιστεί η τύχη του Χίτλερ προτού φθάσεις στο μέτωπο». Στις 7 Ιουλίου γράφει η μητέρα του: «Ελπίζουμε να πάρουμε σύντομα γράμμα σου. Καταλαβαίνουμε ότι πολλές φορές είναι αδύνατον να γράψεις. Εσύ να μη στενοχωριέσαι για μας».

Στην Ευρώπη
Στις 8 Ιουλίου, μερικές μέρες μετά την άφιξή του στην Αγγλία γράφει στη μητέρα: «Μετά από αρκετές μέρες που σας έστειλα το τελευταίο μου γράμμα φεύγοντας από την Αμερική έφτασα στην Αγγλία. Η θάλασσα δεν με πείραξε, αλλά το ταξίδι ήταν μονότονο, για να περάσουμε την ώρα μας παίζαμε διάφορα παιχνίδια. Δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ Αγγλίας και Αμερικής. Μιλούν με διαφορετική προφορά, αλλά δεν είναι δύσκολο να τους καταλάβεις.

Στην αρχή είχα πρόβλημα με τα χρήματα, αλλά τώρα έχω εξοικειωθεί με τις πένες, τα σελίνια και τις λίρες. Θα σας γράφω τακτικά, δεν υπάρχει λόγος να στενοχωριέσαι». Τρεις μέρες αργότερα η μητέρα του γράφει: «Για αρκετό διάστημα δεν πήρα γράμμα σου. Εύχομαι να λάβω σύντομα. Σε παρακαλώ γιε μου, να μη στενοχωριέσαι, μια από τις επόμενες μέρες θα τελειώσει ο πόλεμος».

Στο Rock Island National Cemetery βρίσκονται τα οστά του Δημήτρη Δαλιάνη
Στο Rock Island National Cemetery βρίσκονται τα οστά του Δημήτρη Δαλιάνη

 Η απόβαση στη Νορμανδία αντιμετώπισε σθεναρή αντίσταση. Η θέση των Συμμάχων ήταν δύσκολη, ιδιαίτερα στο Omaha beach, όπου στις 7 Ιουνίου, κοντά Saint Laurent-Sur-Mer, αποβιβάστηκε η 2η Αμερικανική μεραρχία. Ένα μήνα αργότερα και μετά από σκληρούς αγώνες οι Σύμμαχοι κατόρθωσαν να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους σε αρκετό βάθος, αλλά χωρίς να διασπάσουν τον αμυντικό κλοιό των Γερμανών δεν μπορούσαν να προχωρήσουν στο εσωτερικό της Γαλλίας.

Η 2η Μεραρχία, πέρασε τον ποταμό Aure, απελευθέρωσε την πόλη Trevieres και στις 11 Ιουλίου, προχωρώντας προς το Saint Lo, μετά από σκληρούς αγώνες, κατέλαβε το Hill 192. Η Μεραρχία, για να συμπληρώσει τις απώλειές της σε έμψυχο υλικό, ενισχύεται από την Αγγλία με νεοφερμένους στρατιώτες.

Στο Μέτωπο
Αυτή ήταν η κατάσταση, όταν ο Δημήτρης μετατίθεται στη 2η Μεραρχία. Οι συνθήκες στο Μέτωπο είναι εντελώς διαφορετικές από κείνες της βασικής του εκπαίδευσης, όσο σκληρή κι αν ήταν αυτή.

Σε λίγες μέρες έμαθε περισσότερα απ’ όσα τον προηγούμενο ενάμιση χρόνο. Πολλοί νεοφερμένοι στρατιώτες δεν προφθάνουν να γνωρίσουν τον στρατιώτη στο διπλανό τους χαράκωμα και στην πρώτη μάχη χάνουν τη ζωή τους. Αντίθετα με αυτά που συμβαίνουν γύρω του, στις 23 Ιουλίου, γράφει στη μητέρα του: «Πώς τα πηγαίνει ο πατέρας στο μαγαζί του;

Ας κάμει λίγη υπομονή, φαίνεται πως σύντομα θα τελειώσει αυτή η κατάσταση και όλοι θα γυρίσουμε πίσω να τον βοηθήσουμε. Μητέρα, αισθάνομαι πως ανησυχείς για μένα, αλλά σε παρακαλώ, υποσχέσου μου πως δεν θα στενοχωριέσαι. Όλα θα πάνε καλά».

Την ίδια μέρα γράφει στην αδελφή του: «Ναι, πράγματι έχω και εξακολουθώ να απολαμβάνω καλή υγεία.

Αφού εγώ νιώθω ασφαλής δεν βλέπω τον λόγο που εσείς πρέπει να αισθάνεστε διαφορετικά. Από τότε που αναχώρησα από την Αμερική δεν πήρα γράμμα σας, όμως είμαι βέβαιος πως όλοι σας μου γράψατε, αλλά δεν μένω στο ίδιο μέρος αρκετό διάστημα για να πάρω τα γράμματά σας, αλλά κάποτε θα με προφθάσουν3. Τώρα πια έχω συνηθίσει στο περιβάλλον, η Γαλλία δεν είναι άσχημη χώρα αλλά θα προτιμούσα να βρισκόμουνα κάπου αλλού. Μην ξεχνάς να κρατάς υψηλά το ηθικό της μητέρας και του πατέρα. Είμαι βέβαιος πως μπορείς να τα καταφέρεις. Σου στέλνω ένα μικρό ενθύμιο από τη Γαλλία, ένα χαρτονόμισμα των 50 φράγκων».

 

Στο κενοτάφιο στη μνήμη των Ελληνοαμερικανών του Σικάγο που έχασαν τη ζωή τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αναγράφεται το όνομα του Δημήτρη Δαλιάνη
Στο κενοτάφιο στη μνήμη των Ελληνοαμερικανών του Σικάγο που έχασαν τη ζωή τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αναγράφεται το όνομα του Δημήτρη Δαλιάνη

 Την ίδια μέρα που ο Δημήτρης γράφει στη μητέρα και στην αδελφή του, του γράφει η μητέρα του: «Πήραμε το πρώτο γράμμα που μας έστειλες, αφότου αναχώρησες από την Αμερική. Δεν περιγράφεται η ανακούφιση που ένιωσα μαθαίνοντας ότι έφτασες ασφαλής στον προορισμό σου4». Και, πιο πολύ, απευθυνόμενη στον εαυτό της συνεχίζει: «Έχε δύναμη και κουράγιο, μην απελπίζεσαι, η κατάσταση στην Ευρώπη θα αλλάξει πιο γρήγορα απ’ ό,τι νομίζουμε. Τότε, όταν θα έλθει ειρήνη και όλα τα παιδιά θα γυρίσουν στα σπίτια τους, θα γιορτάσουμε. Όπως έγραψα και προηγουμένως θα νοικιάσω το Trianon ή το Aragon και θα ’χουμε πανηγύρι».

Στο μεταξύ ο αμερικανικός στρατός, με τη συμμετοχή της 2ης Μεραρχίας κατέλαβε το Saint Lo και έσπασε τον γερμανικό κλοιό. Απ’ εκεί η Τρίτη Αμερικανική στρατιά, με στρατηγό τον Patton, προχώρησε νότια στο εσωτερικό της Γαλλίας και κατέλαβε την πόλη Avrances. Η 2η Μεραρχία στράφηκε προς τα δυτικά γαλλικά παράλια και, στις 31 Ιουλίου, μέσα στην αντάρα της μάχης, ο Δημήτρης βρήκε τον καιρό να γράψει λίγες γραμμές στη μητέρα και στην αδελφή του. Ήταν τα τελευταία γράμματα που έστειλε.

Στη μητέρα του γράφει: «Δεν πήρα ακόμη γράμμα σας, αλλά μη στενοχωριέστε, θα πάρω σύντομα. Για άλλη μια φορά θέλω να σε βεβαιώσω ότι βρίσκομαι πολύ καλά στην υγεία μου, τρώμε καλά και κοιμούμαστε αρκετά». Και, αστειευόμενος, συνεχίζει: «Αισθάνομαι αργόσχολος, ξεσυνήθισα να δουλεύω και τεμπελιάζω, μετά τον πόλεμο θα είναι δύσκολο να ξαναδουλέψω». Στην αδελφή του γράφει: «Βρίσκομαι κάπου στη Γαλλία και υγιαίνω. Μη στενοχωριέστε για μένα, αλλά για κάθε ενδεχόμενο, θα τ’ αφήσω σε σένα να μιλήσεις στη μητέρα όπως καταλαβαίνεις. Θα προσπαθήσω να σας γράφω όσο πιο συχνά μπορώ».

Η τελευταία φωτογραφία του Δημήτρη Δαλιάνη προτού αναχωρήσει για το μέτωπο με τους (από αριστερά) Γιώργος Αντιμισιάρης, Αφροδίτη και Εμμανουήλ Δεμερζιδάκης (Demur) με τα παιδιά τους Βασίλη και Μαρίνα, Μαρία, Ευθύμιος και Νίκος Δαλιάνης, Σεβαστή Λεντή
Η τελευταία φωτογραφία του Δημήτρη Δαλιάνη προτού αναχωρήσει για το μέτωπο με τους (από αριστερά) Γιώργος Αντιμισιάρης, Αφροδίτη και Εμμανουήλ Δεμερζιδάκης (Demur) με τα παιδιά τους Βασίλη και Μαρίνα, Μαρία, Ευθύμιος και Νίκος Δαλιάνης, Σεβαστή Λεντή

 Την 1η Αυγούστου, η μητέρα του γράφει: «Μόλις πήρα το γράμμα σου από την Αγγλία, εγώ και ο πατέρας σου είμαστε πολλοί στενοχωρημένοι, αλλά τι να κάμουμε, συνεχίζουμε να ελπίζουμε. Κάθε Κυριακή πηγαίνω στην εκκλησία και προσεύχομαι για όλα τα παιδιά που υπηρετούν. Εσύ να μη στενοχωριέσαι, έχω την αίσθηση ότι ο πόλεμος θα τελειώσει γρήγορα και όλα τα παιδιά θα γυρίσουν στα σπίτια τους».

Και δυο μέρες αργότερα, στις 3 Αυγούστου, του ξαναγράφει: «Σήμερα το πρωί πήρα το αγαπημένο γράμμα σου που μας γέμισε χαρά. Πήρα το σουβενίρ που μου έστειλες, αλλά λυπήθηκα που δεν πήρες ακόμη γράμμα μας. Εμείς σου στέλνουμε οκτώ γράμματα την εβδομάδα. Είμαστε τόσο χαρούμενοι που μας γράφεις, κάθε φορά που παίρνουμε γράμμα σου, νιώθουμε σαν παιδιά από τη  χαρά μας. Εύχομαι να τελειώσει γρήγορα ο πόλεμος όπως λες. Μερικές φορές θέλω να πάω στο μέτωπο, να σκοτώσω όλους τους Ναζί και όλα τα παιδιά να γυρίσουν στα σπίτια τους. Μόνο τότε θα είναι όλος ο κόσμος χαρούμενος και ευτυχισμένος».

Αγνοούμενος
Μετά την κατάληψη του Saint Lo η 2η Μεραρχία στράφηκε δυτικά και μετά από σκληρές μάχες κατέλαβε την πόλη Coutances. Στις 4 Αυγούστου, σε μια απ’ αυτές τις συγκρούσεις, ο Δημήτρης σκοτώθηκε. Το σώμα του δεν βρέθηκε κι ούτε στη Μονάδα του επέστρεψε, άρα αγνοούμενος (Missing in action). Έτσι απλώς, για την Υπηρεσία του όμως:

Οι γονείς και τ’ αδέλφια του που τον λαχταρούν και τον περιμένουν εξακολουθούν να του γράφουν: «Διαβάζω όλες τις εφημερίδες και δεν βρίσκω καμιά αναφορά στη 89η Μεραρχία5. Αποφάσισα να πηγαίνω σε όλους τους κινηματογράφους να βλέπω τα επίκαιρα από το μέτωπο. Σκέψου τι χαρά θα νιώσω αν σε δω. Σ’ επιθύμησα, εμείς εδώ πιστεύουμε ότι μέχρι τα Χριστούγεννα θα είσαι σπίτι μας. Κουράγιο, αγόρι μου, το ίδιο κάνουμε κι εμείς. Αυτοί οι ελεεινοί οι Γερμανοί δεν μπορούν να κρατήσουν για πολύ. Στη  μητέρα γράφε τακτικά. Από τη δικιά μας μεριά, προσπαθώ να βλέπει τα νέα από την καλή τους μεριά. «Μήτρο» πρόσεχε, κάμε υπομονή και έλα γρήγορα πίσω στο σπίτι μας».

Μετά από μερικές μέρες, η οικογένεια του Δημήτρη ενημερώθηκε, από την αρμόδια στρατιωτική υπηρεσία, για την τύχη του: «αγνοείται σε πολεμική επιχείρηση». Όσοι κι αν υπήρχαν κεραυνοί, πάνω τους έπεσαν. Η μάνα επικοινωνεί με τη 89η Μεραρχία ζητώντας να έλθει σ’ επαφή με συναδέλφους του Δημήτρη, για να μάθει περισσότερα και λεπτομέρειες για την τύχη του. Στις 26 Σεπτεμβρίου, έρχεται το μοιραίο τηλεγράφημα από το Υπουργείο των Στρατιωτικών: «Ο Υπουργός των Στρατιωτικών εκφράζει τη μεγάλη του λύπη για την απώλεια του υιού σας Δημήτρη Δαλιάνη, για τον οποίο προηγουμένως είχε ανακοινωθεί ότι «αγνοείτο η τύχη του σε πολεμική επιχείρηση», νεότερη ανακοίνωση αναφέρει ότι στις 4 Αυγούστου σκοτώθηκε σε πολεμική επιχείρηση στη Γαλλία».

Η μάνα ελπίζει
Η μάνα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την αλήθεια, θέλει να πιαστεί από κάπου και πιστεύει ότι έγινε κάποιο λάθος και ο Δημήτρης είναι ζωντανός. Έρχεται σε επαφή με τον στρατιώτη Pearl Ferer, που, στις 20 Ιουνίου, είδε τον Δημήτρη για τελευταία φορά όταν μπάρκαρε για την Ευρώπη.

Στις 11 Οκτωβρίου, προσπαθώντας να την παρηγορήσει και να της δώσει κάποια ελπίδα της γράφει: «Προσπαθώ να προσδιορίσω τις συνθήκες διαπίστωσης του θανάτου του Δημήτρη. Αν πράγματι βρέθηκε το σώμα του ή απλώς το dog tog6  βρέθηκε στο πεδίο της μάχης. Η μεγάλη απόσταση από την ημέρα που ανακοινώθηκε ότι «αγνοείται» μέχρι την ημέρα που ανακοινώθηκε ο θάνατος μου δίνει ελπίδα. Όπως και εσύ, έτσι και εγώ πιστεύω ότι είναι ζωντανός και δεν μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μας. Πιστεύω ότι είναι αιχμάλωτος. Παίρνει 4 με 6 μήνες, καμιά φορά και περισσότερο, μέχρι που οι Γερμανοί να υποβάλουν κατάλογο αιχμαλώτων».

Τελικά, στις 17 Ιανουαρίου 1945, η αρμόδια στρατιωτική υπηρεσία με επίσημο γράμμα ενημέρωσε την οικογένεια: «ο Δημήτριος Δαλιάνης σκοτώθηκε στις 4 Αυγούστου 19447». Χάθηκε και η τελευταία ελπίδα.
Την Κυριακή στις 16 Ιουλίου του 1945, η οικογένεια του Δημήτρη, έκαμε το μνημόσυνό του στην εκκλησιά του Αγίου Ανδρέα κι όχι, όπως λογάριαζε, γλέντι στο Trianon για την επιστροφή του.
Δύστυχη Μάνα που νοιαζόσουν αν κοιμάται σε καθαρό κρεβάτι ο ακριβός σου.

 1 Η οικογένεια Δαλιάνη δεν γνώριζε ότι ο Νίκος δούλευε για την κατασκευή της Ατομικής βόμβας.

2 Πρόκειται για τα φημισμένα χορευτικά κέντρα των αδελφών Καραγιάννη που αναφέρονται στο 8ο Κεφάλαιο.

3 Μετά την αναχώρηση του Δημήτρη από την Αμερική, κανένα από τα γράμματα που του έστειλαν έφτασε στον προορισμό του. Μήνες αργότερα επεστράφησαν στους αποστολείς με τη σημείωση «απεβίωσε».

4 Υπήρχε κίνδυνος να βυθιστεί το πλοίο από γερμανικά υποβρύχια.

5 Η οικογένεια του δεν γνώριζε τη μετάταξή του Δημήτρη στην 2η Μεραρχία.

6 Ο κάθε Αμερικανός στρατιώτης εφοδιάζεται και κρεμνάει στο λαιμό του με δύο ανοξείδωτα μετάλλια, πάνω στα οποία χαράζετε το όνομα, ο στρατιωτικός αριθμός μητρώου, το θρήσκευμα και ο τύπος αίματος του στρατιώτη. Όταν κάποιος στρατιώτης σκοτωθεί στη μάχη και βρεθεί το πτώμα του, ο επικεφαλής αξιωματικός τοποθετεί το ένα dog tog στο στόμα του νεκρού και το άλλο το παραδίδει στην αρμόδια υπηρεσία, η οποία πιστοποιεί τον θάνατο του στρατιώτη. Αργότερα ο σκελετός, όταν βρεθεί, ταυτίζεται ο νεκρός με τη βοήθεια του dog tog.

7 Μετά τον πόλεμο η αρμόδια στρατιωτική υπηρεσία μετέφερε τα οστά του Δημήτρη στην Αμερική και με στρατιωτικές τιμές ενταφιάστηκε στο Rock Island National Cemetery. Στο ίδιο νεκροταφείο τοποθετήθηκε επιτύμβιος μνημείο με τα ονόματα των Ελληνοαμερικάνων της περιοχής, που στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έδωσαν τη ζωή τους για τη νέα τους πατρίδα.