Μουσείο έκαναν ένα χριστιανικό σπίτι στον Ίασμο Ροδόπης για να θυμούνται πως ήταν τα σπίτια πριν τα πάρουν οι Τούρκοι της Θράκης την στιγμή που οι μουσουλμάνοι της περιοχής χτίζουν πολυτελή σπίτια και αγοράζουν γη ακολουθώντας την επεκτατική πολιτική της Τουρκίας στη Θράκη λέγοντας «όνειρα γλυκά» στην ελληνική κυβέρνηση.
Στο κέντρο του Ιάσμου τη μοναδική περιοχή που μπορεί κανείς να πει ότι οι χριστιανοί λαμβάνουν ένα καλό ποσοστό αν και λιγότεροι πάντα από τους μουσουλμάνους , στήθηκε ένα οίκημα ψυχή του παρελθόντος.
Η εγκατάλειψη της περιοχής από τους χριστιανούς ήταν το μεγαλύτερο έγκλημα που έγινε ποτέ για την Θράκη αφού έτσι οι μουσουλμάνοι άρχισαν να κερδίζουν έδαφος φτάνοντας σήμερα να έχουν μουσουλμάνους και μόνο μουσουλμάνους στην τοπική αυτοδιοίκηση του Δήμου Ιάσμου.
«Κάποτε ο Ίασμος ήταν μια μικρή Μόσχα υπήρχαν πολλοί αριστεροί που έφυγαν στον εμφύλιο . Θα μας πει ο Μυλωνάς Μόσχος κάτοικος Ιάσμου και μέλος του πολιτιστικού συλλόγου για την διατήρηση του χριστιανικού στοιχείου .
Ο Ίασμος πέρασε όλους τους κραδασμούς των εποχών και των καταστάσεων αλλά ο χαρακτήρας του άλλαξε πια και από ένα χριστιανικό χωριό με τα ήθη και τα έθιμά του έγινε μια σιωπηρή πόλη που σήμερα τους Χριστιανούς ψάχνεις να τους βρεις ανάμεσα στους μουσουλμάνους .
Κάποτε το χωριό είχε μόνο χριστιανούς σιγά σιγά όμως κατέβαιναν από τα βουνά οι μουσουλμάνοι έβλεπαν ότι η ζωή εδώ ήταν καλύτερη κι έτσι μετακινούνταν εδώ.
Όταν ήρθαν δεν είχαν τίποτα δικό τους . Αγόραζαν διαρκώς όμως και οι χριστιανοί πουλούσαν για να μετακινηθούν σε μεγαλύτερες πόλεις. Έτσι σιγά σιγά τα πατρικά μας σπίτια και ότι είχαμε τα πήραν οι μουσουλμάνοι. Σήμερα όπως θα δείτε όλα τα μοντέρνα και πολυτελή σπίτια είναι δικά τους παρόλο που είναι άνεργοι, λεφτά βρίσκουν για να έχουν αυτά τα σπίτια .
Τώρα άρχισαν να αγοράζουν και κλήρο γιατί κλήρο δεν έχουν .
Η ζωή μας δεν είναι αυτή που θέλουμε εδώ αλλά όσοι μείναμε δεν θέλουμε να εγκαταλείψουμε το χωριό μας. Μας λυπεί που το χριστιανικό στοιχείο πάει να εξαφανιστεί γι αυτό φτιάξαμε ένα μουσείο που δείχνει ακριβώς πως ήταν ένα σπίτι του Ιάσμου . Εκεί καταντήσαμε να κάνουμε μουσεία για να μη χαθούμε κι εμείς οι ίδιοι . Δεν έχω κάτι με τους μουσουλμάνους κατοίκους αλλά δεν μπορώ να πω ότι μου αρέσει και αυτό που συμβαίνει ότι ζω άνετα χωρίς ανασφάλεια. Ξέρετε ότι τα μικρά παιδιά τα οποία σίγουρα τα ακούν μέσα στο σπίτι τους , μας βρίζουν ; Μας λένε :«εσείς είστε γκιαούρηδες κι εμείς Τούρκοι ; Εγώ για ένα πράγμα προσπαθώ μαζί με τους λιγοστούς που μείναμε πίσω , να ανθίζει ο χριστιανισμός ».
Όπου υπήρχαν χριστιανοί θα ένιωθες τη ζωή στο χωριό , γυναίκες να κάθονται κάτω από τα πλατάνια, αυλές να έχουν κόσμο που πίνει καφέ και τρώει γλυκό . Λουλούδια ανθισμένα στα παραθύρια . Όπου όμως υπήρχαν μόνο μουσουλμάνοι, οι πλατείες ,οι δρόμοι ,οι αυλές ήταν σκεπασμένα με μια νεκρική σιγή λες κι επισκεπτόσουν έρημη πόλη . Κάποια γυναίκα θα έβρισκες στο μπαλκόνι από όπου θα εξαφανιζόταν αν έβλεπε επισκέπτη.
Από τον Ίασμο για να φτάσει κανείς στο χωριό Αμαξάδες και Πελεκητή έπρεπε να περάσει όλα τα χωριά της κοιλάδας της Ροδόπης. Μια ευθεία ανάμεσα σε αγρούς την οποία όταν την διασχίζεις μετράς τα χωριά των μουσουλμάνων. Πλατείες με τζαμιά, μειονοτικά σχολεία που οι πινακίδες τους γράφουν τη φράση (μικτό σχολείο). Κάπου κάπου στην διαδρομή συναντούσες μια εκκλησία με την ελληνική σημαία σκισμένη να παλεύει με το αεράκι ,δίπλα στην σημαία της εκκλησίας της Ελλάδος .
Φτάνοντας στο τελευταίο χωριό της σειράς Αμαξάδες και Πελεκητή ο διάλογος με τους κατοίκους οξύνθηκε αμέσως όταν τους ρώτησα αν ζουν και Πομάκοι στο χωριό τους.
«Δεν υπάρχει η φράση Πομάκος, μην την ξαναπείς , Δεν υπάρχουν Πομάκοι. Μόνο Τούρκοι υπάρχουν όλοι είμαστε Τούρκοι . Δεν θα βρεις πουθενά Πομάκο έλεγαν κοιτώντας ο ένας τον άλλο.
Εμείς εδώ είμαστε όλοι μουσουλμάνοι. Κατεβήκαμε από τα βουνά και φτιάξαμε τα σπίτια μας και τις ζωές μας. Κάποιοι από τις οικογένειές μας έφυγαν δούλεψαν στο εξωτερικό στα καράβια στο λιμάνι μάζεψαν λεφτά και γύρισαν στον τόπο μας . Αυτός είναι ο τόπος μας. Κάποτε από τη μέση του χωριού και κάτω ζούσαν οι χριστιανοί και από τη μέση και πάνω μόνο μουσουλμάνοι . Τώρα βρίσκεις δεν βρίσκεις χριστιανό.»
Τα μαγαζιά της περιοχής είχαν όλα τούρκικα γράμματα . Οι διαφημιστικές αφίσες στους στύλους της ΔΕΗ, ήταν όλες στα τούρκικα.
Βρεθήκαμε σύντομα και προσεκτικά με μια παρέα Πομάκων που ήθελαν να μας μιλήσουν για τα δεινά τους:
«Μας απαγόρευσαν να μιλάμε πομακικά να λέμε ότι είμαστε Πομάκοι . Αν κάνουμε το αντίθετο δεν θα έχουμε ούτε δουλειά ούτε μαγαζί ούτε σπίτι . Στο σχολείο εγώ διδάχθηκα τουρκικά όμως με τη γιαγιά στο σπίτι μιλώ κρυφά τα πομακικά και μαθαίνω και τραγούδια πομακικά και χορούς παρόλο που μας το απαγόρευσαν. Αν δεν φοβόμουν για την υπόλοιπη οικογένεια θα φώναζα στους δρόμους ότι είμαι Πομάκος. Θέλω να σπουδάσω και γίνω πολιτικός . Τότε νομίζω ότι θα πάρω το αίμα μου πίσω....
Ο δρόμος για την επιστροφή ήταν πιο δύσκολος . Το ταξίδι αυτό μας γέμισε οργή όχι για τους απλούς κατοίκους ούτε για την Τουρκία και την προπαγάνδα της αλλά για το επίσημο ελληνικό κράτος που επιδεικνύει για άλλη μια φορά τον ωχαδερφισμό του και την αδιαφορία του για ένα θέμα βαθιά θρησκευτικό, εθνικό, και ανθρώπινο ευνουχίζοντας συνειδήσεις , παραδίδοντας γη και ύδωρ ...