Φθάνοντας στην Αγία Αυλή αντικρίζουμε τον Ναό της Αναστάσεως όπου εμπερικλείεται όλο το δράμα του Θείου Πάθους και της Ανάστασης. Ρίγη συγκίνησης και δέους μας καταλαμβάνουν βλέποντας την πρόσοψη και την είσοδο του Ναού της του Χριστού Αναστάσεως.
Της Μαρεβίνας Κουτσοβασίλη
Παλαιότερα η Αγία Αυλή μπροστά από την είσοδο του Ναού της Αναστάσεως χρησιμοποιούνταν ως αγορά. Σήμερα πια τελείται εδώ, μόνο από τους Ορθοδόξους, η ακολουθία του Ιερού Νιπτήρος τη Μεγάλη Πέμπτη και τη Μεγάλη Παρασκευή καταλήγει η πομπή της αναπαράστασης της πορείας του Χριστού, η οποία ξεκινά από το πραιτώριο.
Ανατολικά της Αγίας Αυλής βρίσκεται η Ιερά Μονή Αβραάμ. Από τη σκάλα στη βορειοανατολική γωνία οδηγήθηκε στον Γολγοθά ο αυτοκράτορας Ηράκλειος το 629 μ.Χ. μεταφέροντας τον Τίμιο Σταυρό όταν επέστρεψε νικητής από την Περσία. Στην αρχή της σκάλας υπάρχει μικρή εκκλησία της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, η οποία εμποδίστηκε από μια αόρατη δύναμη να μπει στον Ναό. Δυτικά βρίσκεται ο καθεδρικός ναός του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου και πρώτου Επισκόπου των Ιεροσολύμων. Νότια συναντάμε το Μετόχιο της Γεθσημανής όπου φυλάσσεται η εικόνα του Επιταφίου της Θεοτόκου.
Αριστερά στην είσοδο του Ναού διακρίνεται η σχισμένη κολόνα από την οποία βγήκε το Άγιο Φως το Πάσχα του 1549. Εκείνη τη χρονιά κατόπιν φιρμανιού που εξασφάλισαν οι Αρμένιοι, απαγορεύτηκε στον Ελληνορθόδοξο Πατριάρχη Σωφρόνιο να μπει στον Πανάγιο Τάφο για την τελετή του Αγίου Φωτός. Ο Πατριάρχης μας και πλήθος προσκυνητών προσεύχονταν με αναμμένες λαμπάδες περιμένοντας τι μέλλει γενέσθαι και _ ω του θαύματος! _ το Άγιο Φως ξεπηδά μέσα από την κολόνα, την οποία μέχρι σήμερα βλέπουμε ως αψευδείς μάρτυρες του θείου θαύματος. Ο εμίρης Τούνομ που ήταν τότε φρουρός στην Αγία Πόρτα, μετά τα όσα είδε πίστεψε και μαρτύρησε. Ο Σουλτάνος που πληροφορήθηκε αυτό το θαύμα εξέδωσε φιρμάνι με το οποίο αναγνώρισε στον Ελληνορθόδοξο Πατριάρχη το αποκλειστικό δικαίωμα να λαμβάνει το Άγιο Φως.
Αγία Αποκαθήλωση
Εισερχόμενοι στον Ναό πρώτα αντικρίζουμε την Αγία Αποκαθήλωση. Εδώ ο Νικόδημος και ο Ιωσήφ κατέβασαν το σώμα του Χριστού από τον Σταυρό και αφού το άλειψαν με μύρα όπως είναι το έθιμο των Ιουδαίων, το τοποθέτησαν με καθαρά σεντόνιαστον τάφο, σε «καινό μνημείο».
Δεξιά από την Αποκαθήλωση από μια σκάλα ανεβαίνουμε στον φρικτό Γολγοθά, στον λεγόμενο κρανίου τόπο, στα εβραϊκά Γολγοθά, εκεί όπου συνετελέσθη το μυστήριο της θείας Οικονομίας. Αρχικά ο Γολγοθάς συμπεριλαμβανόταν στη νότια γωνία του εσωτερικού αίθριου του συγκροτήματος, το οποίο έκτισε η Αγία Ελένη. Σήμερα πια έχει χωριστεί σε δύο αψιδωτά παρεκκλήσια. Το Νότιο ανήκει στους Λατίνους και το Βόρειο, όπου εστήθη ο Σταυρός του Κυρίου, ανήκει σε μας τους Ορθοδόξους. Το παρεκκλήσιο των Λατίνων σύμφωνα με την παράδοση είναι ο τόπος της προσήλωσης του Χριστού στον Σταυρό.
Εις την ανατολική πλευρά και μεταξύ του ορθόδοξου και του λατινικού προσκυνήματος διακρίνεται ρωγμή στον βράχο, η οποία σύμφωνα με την παράδοση σχηματίστηκε από τον σεισμό την ώρα της Σταύρωσης.
Τα παρεκκλήσια
Συνεχίζουμε την προσκυνηματική μας θεωρία με το παρεκκλήσιο του Αδάμ, το οποίο παλαιότερα ήταν γνωστό ως κρανίου τόπος, Άγιο κρανίο και παρεκκλήσιο του Μελχισεδέκ ή του Τιμίου Προδρόμου. Σύμφωνα με την παράδοση, στο σημείο αυτό ήταν τοποθετημένα το κρανίο και τα οστά του Αδάμ, από τα οποία ξέπλυνε τον ρύπο του προπατορικού αμαρτήματος το αίμα του Χριστού την ώρα της Σταύρωσης. Έτσι συνδέεται ο Πρώτος με τον Δεύτερο Αδάμ, κάτι που συμβολίζεται στην εικόνα της Σταύρωσης, στην οποία παρουσιάζεται μικρό σπήλαιο με τα οστά του Αδάμ στη βάση του Σταυρού. Στο βάθος πίσω από την Αγία Τράπεζα του παρεκκλησίου φαίνεται και η ρωγμή του βράχου, που αρχίζει από την οπή του Σταυρού στον Γολγοθά.
Τρία παρεκκλήσια βρίσκονται στη στοά βορειοανατολικά του παρεκκλησίου του Αδάμ. Στο πρώτο, του Ακανθίνου Στεφάνου, κάτω από την Αγία Τράπεζα φυλάσσεται τμήμα της κολόνας στην οποία, σύμφωνα με τις ευαγγελικές διηγήσεις, οι Ρωμαίοι στρατιώτες φόρεσαν στον Ιησού την κόκκινη χλαμύδα και «πλεξάντες στέφανον εξ ακανθών επέθηκαν επί την κεφαλήν αυτού».Αρχικά η κολόνα βρισκόταν στο πραιτώριο και όταν αυτό το προσκύνημα περιήλθε στους μουσουλμάνους, οι χριστιανοί τη μετέφεραν στο σημείο όπου φυλάσσεται σήμερα.
Αμέσως μετά κατεβαίνουμε είκοσι εννέα σκαλοπάτια και βρισκόμαστε στο παρεκκλήσιο της Ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού. Βλέπουμε έναν τετράγωνο μικρό ναό αφιερωμένο στην Αγία Ελένη, ο οποίος παλαιότερα ανήκε στους Αιθίοπες, οι οποίοι λόγω χρεοκοπίας τον πούλησαν στους Αρμενίους. Υπάρχει μάλιστα άνοιγμα προς το Σπήλαιο της Ευρέσεως, ονομαζόμενο Κάθισμα της Αγίας Ελένης. Δίπλα από το παρεκκλήσιο αυτό υπάρχει θυσιαστήριο αφιερωμένο στον Γρηγόριο τον Φωτιστή, τον σημαντικότερο άγιο των Αρμενίων. Από άλλη κλίμακα με δεκατρία σκαλοπάτια φθάνουμε στο Σπήλαιο της Ευρέσεως. Κατά την παράδοση, στο νότιο τμήμα του βρέθηκαν ο Σταυρός του Χριστού και των ληστών και στο βόρειο τα καρφιά.
Ανεβαίνουμε στη στοά και συνεχίζουμε για να συναντήσουμε το παρεκκλήσιο Διεμερίσαντο. Σύμφωνα με τις ευαγγελικές διηγήσεις, οι Ρωμαίοι στρατιώτες αφού σταύρωσαν τον Χριστό «διεμερίσαντο τα ιμάτια αυτού». Επειδή ο χιτώνας του Χριστού ήταν υφαντός και άραφος, ήταν αδύνατο να διαμοιρασθεί και αποφάσισαν να ρίξουν κλήρο. Έτσι εκπληρώθηκε η προφητεία της Παλαιάς Διαθήκης: «Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς και επί τον ιματισμόν μου έβαλον κλήρον».
Το τρίτον παρεκκλήσιο στη στοά είναι αφιερωμένο στον εκατόνταρχο Λογγίνο. Κατά την παράδοση, σε αυτή τη θέση στεκόταν ο εκατόνταρχος όταν είδε τα γενόμενα του σκότους, του σεισμού και αναφώνησε: «Αληθώς Θεού Υιός ην ούτος».
Συνεχίζοντας το προσκύνημά μας φθάνουμε στο παρεκκλήσιο των Κλαπών. Εδώ, κατά την παράδοση, πριν από τη Σταύρωση οι στρατιώτες ακινητοποίησαν τα πόδια του Χριστού. Πίσω από το παρεκκλήσιο των Κλαπών βρίσκεται μικρό, τρίχωρο και χαμηλοτάβανο δώμα, η Φυλακή του Ιησού. Η παράδοση αναφέρει ότι εδώ φυλακίστηκαν ο Ιησούς και οι ληστές πριν οδηγηθούν στην Σταύρωση.
Μέσω του επτακάμαρου οδηγούμαστε στο παρεκκλήσιο της Φραγγελώσεως, το οποίο ανήκει στους Φραγκισκανούς. Εδώ φυλάσσεται τμήμα της κολόνας όπου φραγγελώθηκε ο Ιησούς. Ακριβώς δίπλα και βόρεια από τον Πανάγιο Τάφο βρίσκεται το παρεκκλήσιο Μη Μου Άπτου ή της Μαρίας της Μαγδαληνής.
Ο Πανάγιος Τάφος
Μπροστά μας ορθώνεται ο Πανάγιος και Ζωοδόχος Τάφος του Κυρίου μας. Εδώ είναι η πηγή της Ανάστασής μας. Χωρίζεται σε δύο τμήματα, τον προθάλαμο που ονομάζεται Άγιος Λίθος ή παρεκκλήσιο του Αγγέλου και τον κυρίως νεκρικό θάλαμο, τον Πανάγιο Τάφο. Η φύλαξη του Τάφου ανήκει σε μας τους Έλληνες Ορθοδόξους. Το Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου είναι κτίσμα του 1810 μετά τη φοβερή πυρκαγιά του 1808.
Πριν δύο χρονια συντηρήθηκε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο υπό την καθοδήγηση της Αντωνίας Μοροπούλου.
Από εδώ βγαίνει το Άγιο Φως το Μεγάλο Σάββατο και ο Πατριάρχης μας το μεταδίδει στα πλήθη καθώς και στα άλλα δόγματα.
Πάνω από τον Τάφο καίνε κανδήλες από όλα τα δόγματα και μια ανάγλυφη επιγραφή στα ελληνικά μαρτυρεί το Ευαγγέλιο της Αναστάσεως.
Μπροστά από την πρόσοψή του δύο μαρμάρινα καφεκόκκινα μανουάλια ενσωματωμένα στον Τάφο μαρτυρούν ανάγλυφα:
«ΟΙ ΑΝΑΣΤΗΣΑΝΤΕΣ ΜΕ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ»
Κατέναντι του Τάφου είναι το Καθολικόν, δηλαδή ο κεντρικός ναός ημών των Ελλήνων Ορθόδοξων, καταλαμβάνει δε το κεντρικότερο τμήμα του Ναού. Πίσω από τον Τάφο του Κυρίου υπάρχει σκοτεινό δωμάτιο όπου βρίσκεται ο τάφος του Ιωσήφ Αριμαθαίας.
Το μέρος αυτό είναι το μοναδικό στον Ναό της Αναστάσεως που ανήκει στην αιθιοπική κοινότητα.
Τέλος, σεβαστοί μου προσκυνητές, κατευθυνόμενοι προς την έξοδο και πριν από την Αποκαθήλωση συναντάμε μαρμάρινο κιβώριο που ανήκει στους Αρμενίους. Ο χώρος αυτός συνδέεται με τον μαρτυρικό θάνατο του Κυρίου μας και πιστεύεται ότι εκεί στέκονταν οι Άγιες Γυναίκες και ο Ιωάννης κατά τη Σταύρωση του Χριστού.
Φωτογραφία: iellada