09/12/2018 - 14:00
Κάτω από άκρα μυστηκότητα συναντήθηκαν στην Τουρκία ο Πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα και ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν. Το γεγονός αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα αν λάβει κανείς υπόψην, τους στενούς δεσμόυς μεταξύ των δυο χωρών, που καλύπτουν ένα ευρεί φάσμα λειτουργειών..
Το ταξίδι έγινε χθές ανήμερα του μνημόσυνου του δολοφονημένου Ελληνα Κ.Κατσίφα στους Βουλιαράτες και των συζητήσεων για τον προσδιορισμό των ΑΟΖ Ελλάδας-Αλβανίας, αλλά και της μεγάλης διαρροής των καταλόγων των πρακτόρων της μυστικής υπηρεσίας της Αλβανίας.
Χαρακτηριστικό αυτής της συνάντησης είναι ότι από το γραφείο Τύπου του Αλβανού πρωθυπουργού δεν ανακοινώθηκε η αναχώρησή του με προορισμό την Τουρκία, η οποία όμως ανακοινώθηκε από την τουρκική προεδρία.
Οι δύο παραδοσιακοί σύμμαχοι, με κοινό εχθρό την Ελλάδα, είναι σαφές ότι «κάτι ετοιμάζουν» και αυτό δεν είναι καλό…
Η Αλβανία έχει σημαντική αξία γα την Τουρκία. Αυτό έγινε ιδιαίτερα αντιληπτό από την μεταψυχροπολεμική εποχή και έπειτα. Ως απόρροια, η τουρκική πλευρά έχει επενδύσει μεγάλο πολιτικό και οικονομικό κεφάλαιο στην ενδυνάμωση των διμερών αυτών σχέσεων από την δεκαετία του 1990.
Πλέον, η αλβανο-τουρκική σχέση έχει εδραιωθεί και η Τουρκία είναι σύμμαχος της Αλβανίας. Μία τέτοια εξέλιξη όμως δημιουργεί ζητήματα που πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν από την ελληνική πλευρά.
Ήδη από την δεκαετία του 1990 με την πτώση του καθεστώτος Ενβέρ Χότζα και την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η Τουρκία αντιλαμβανόμενη την γεωπολιτική αναβάθμιση του αλβανικού πληθυσμού και θέλοντας να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη προσέγγισε στενά την Αλβανία.
Έτσι, βασιζόμενη στο μουσουλμανικό θρήσκευμα (58,79% του αλβανικού πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι), η τουρκική πλευρά μέσω του κινήματος Φετχιουλλάχ Γκιουλέν απέκτησε μεγάλη επιρροή.
Το Κίνημα συμμετείχε στην κατασκευή ισλαμικών σχολείων («Μαντράσσας») ενώ το 2011 εγκαινίασε το νέο «ισλαμικό» πανεπιστήμιο Μπεντέρ στα Τίρανα.
Επίσης, η τουρκική κρατική χρηματοδοτική εταιρεία Diyanet συνεργάζεται με αλβανικές μουσουλμανικές θρησκευτικές οργανώσεις ενώ έχει αναλάβει την κατασκευή του τζαμιού στα Τίρανα που όταν ολοκληρωθεί θα αποτελεί το μεγαλύτερο τζαμί στα Βαλκάνια.
Παράλληλα, η Τουρκία προσφέρει και ανθρωπιστική βοήθεια. Τουρκικές φιλανθρωπικές οργανώσεις όπως η IHH χρηματοδοτούν κέντρα διαβίωσης ορφανών παιδιών και όχι μόνο. Κύριο ρόλο σε αυτήν την δράση διαδραματίζει η τουρκική πρεσβεία στα Τίρανα.
Στον οικονομικό τομέα η Τουρκία αποτελεί βασικό οικονομικό εταίρο της Αλβανίας. Ήδη από το 1992 τουρκικές χρηματοδοτήσεις κατέκλυσαν την Αλβανία σε μία προσπάθεια να ανταγωνιστούν την ελληνική οικονομική και επενδυτική παρουσία.
Με την άνοδο όμως του ΑΚP το 2003 και την σταδιακή βελτίωση της τουρκικής οικονομίας, η τουρκική πλευρά επέστρεψε πιο δυναμική. Τουρκικές εταιρείες έχουν επενδύσει σε στρατηγικής σημασίας τομείς της αλβανικής οικονομίας (υποδομές, ενέργεια, αεροδρόμια).
Ταυτόχρονα, οι εμπορικές σχέσεις είναι πολύ καλές ιδίως από το 2010 και έπειτα. Το 2012 η Αλβανία απορροφούσε τουρκικές εξαγωγές σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Μέχρι και το 2013 1,5 δισ. δολάρια είχαν επενδυθεί από Τούρκους στην Αλβανία. Επιπλέον, οι τουρκικές αερογραμμές (Turkish Airlines) επρόκειτο να αναλάβουν την ανασύσταση των αλβανικών αερογραμμών.
Τον Ιούλιο του 2017 ο Έντι Ράμα συναντήθηκε στο αεροδρόμιο «Ατατούρκ» της Κωνσταντινούπολης με τον Διευθυντή της Turkish Airlines Ιλκέρ Αϋτσί και η συνάντηση αυτή επιβεβαίωσε την τουρκική υποστήριξη στην πρωτοβουλία της αλβανικής κυβέρνησης.
Η τουρκική αρωγή προς τα Τίρανα είναι εμφανής και στον διπλωματικό τομέα. Η Άγκυρα ενίσχυσε την αλβανική υποψηφιότητα στον Οργανισμό Συνεργασίας Κρατών της Μαύρης Θάλασσας το 1992 και στα μέσα της δεκαετίας του 1990 στον Οργανισμό Ισλαμικής Συνδιάσκεψης.
Με την άνοδο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και την προβολή του νεο-οθωμανισμού, οι αλβανο-τουρκικές διπλωματικές σχέσεις ενισχύθηκαν. Σημαντική ήταν η τουρκική υποστήριξη και συμβολή για την είσοδο της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ.
Το πόσο ουσιαστική είναι η γεωπολιτική σημασία της Αλβανίας για την Τουρκία το αποτυπώνει ο Αχμέτ Νταβούτογλου όταν υποστηρίζει ότι για να λάβει ηγετική θέση η Τουρκία δύο λαούς είναι καλό να προσεγγίσει: τους Βόσνιους και τους Αλβανούς. Μάλιστα, η Αλβανία θεωρείται ως εξισορροπητικός παράγοντας για την τουρκική εξωτερική πολιτική στην βαλκανική χερσόνησο.
Τέλος, στον στρατιωτικό τομέα οι σχέσεις μπορούν να χαρακτηριστούν άριστες. Ευθύς αμέσως με την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, η τουρκική πλευρά έσπευσε να βοηθήσει στην αναδιοργάνωση του αλβανικού στρατού.
Το 1992 υπέγραψαν τα δύο κράτη μία συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας που είχε ως στόχο την εκπαίδευση του αλβανικού στρατιωτικού προσωπικού, τον εφοδιασμό του αλβανικού στρατού με τουρκικά οπλικά συστήματα και την διεξαγωγή κοινών ασκήσεων.
Ένα ακόμα στοιχείο της ανωτέρω συμφωνίας είναι και το ότι δόθηκε η δυνατότητα σε τουρκικές εταιρείες να επιδιορθώσουν την βάση Πασά Λιμάν του αλβανικού ναυτικού στην επαρχία του Βλόρε.
Σαν αντάλλαγμα, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις μπορούσαν να την χρησιμοποιήσουν για δικούς τους λόγους. Προκειμένου να ενισχυθεί η τουρκική στρατιωτική παρουσία ένα τουρκικό πολεμικό πλοίο αφίχθη στο λιμάνι του Δυρραχίου.
Έκτοτε και με την είσοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ, η Τουρκία εκπαιδεύει τους Αλβανούς στρατιώτες, συνδράμει στον εκσυγχρονισμό του αλβανικού στρατού και στην διεξαγωγή στρατιωτικών γυμνασίων. Την δυναμική της διμερούς αυτής σχέσης φανερώνει και η κατάληξη δύο διπλωματικών κρίσεων.
Η μία αφορούσε την κυβέρνηση Σάλι Μπερίσα το 2012. Η τελευταία σκόπευε να απέχει από την ψηφοφορία για την αναβάθμιση του status της Παλαιστινιακής Αρχής στον Ο.Η.Ε.. Παρά τις τουρκικές πιέσεις για να ψηφίσει «ναι», η αλβανική στάση έμεινε σταθερή. Η δεύτερη κρίση αφορούσε τις κυρώσεις στην δραστηριότητα του Κινήματος Γκιουλέν.
Τον Οκτώβριο του 2017 κατόπιν διεθνούς εντάλματος σύλληψης εκδοθέν από την Τουρκία, συνελήφθη ο Μωχάμεντ Αϋντογκμούς στέλεχος της παράταξης Γκιουλέν.
Κατόπιν έρευνας της αλβανικής αστυνομίας και της Interpol απεδείχθη ότι είχε διαρρεύσει τουρκικά απόρρητα στοιχεία μέσω του Twitter (2013-14) και συνελήφθη στο Δυρράχιο. Οι δύο αυτές κρίσεις δεν φαίνεται να έχουν μεταβάλει ριζικά τις διμερείς σχέσεις προς το χειρότερο.
Όλη η ανασκόπηση των αλβανο-τουρκικών σχέσεων δείχνει ότι εκείνες αποτελούν ζήτημα ασφάλειας για την Ελλάδα. Ήδη από την δεκαετία του 1990 όταν η ελληνική πλευρά διεδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στα βαλκανικά ζητήματα υπήρχε καχυποψία από την Αθήνα για κάποιες κινήσεις της Τουρκίας. Η προσπάθεια προσεταιρισμού του αλβανικού μουσουλμανικού κόσμου σε συνδυασμό με την απόκτηση βάσεων στην Ανδριατική θάλασσα προκάλεσε την εντύπωση μίας «στρατηγικής» περικύκλωσης της Ελλάδας.